De kracht van de raad
Over de verhouding tussen de gemeenteraad en het college in Noord-Brabant
We kennen in onze democratie een stelsel van macht en tegenmacht. Op alle bestuursniveaus is tegenmacht essentieel voor een goed functionerende democratie. De gemeente heeft behoefte aan een krachtige gemeenteraad: een gemeenteraad die weerwoord geeft aan het bestuur, waarbij de gekozen volksvertegenwoordigers namens de bevolking invloed uitoefenen op het beleid en de uitwerking daarvan. Het uitoefenen van een dergelijke tegenmacht gaat niet vanzelf.
Op alle bestuursniveaus is tegenmacht essentieel voor een goed functionerende democratie
Daphne van de Ven MSc. adviseur-onderzoeker bij Het PON & Telos
Daphne was projectleider van het project 'De kracht van de raad'. Na haar onderzoeksstage is Daphne als junior adviseur-onderzoeker bij Het PON & Telos begonnen.
Leestip!
Naast het onderzoek naar de kracht van de raad, deden we ook onderzoek naar de rol van raadsleden in regionale samenwerkingen. In Nederland worden namelijk veel taken in verschillende regionale samenwerkingsverbanden uitgevoerd, waaronder jeugdzorg, toezicht en handhaving en omgevingsdiensten. De regionale schaal is verworven tot een plek waar steeds meer grote maatschappelijke opgaven worden opgepakt. Dat kent echter ook een keerzijde. De toename van intergemeentelijke samenwerkingen leidt namelijk ook tot een lappendeken van regio-indelingen. En die toename drukt op de bestuurlijk capaciteit van gemeenten
Verder lezen? Kijk op onze website voor meer informatie
Eerder onderzoek gaf al aan dat de gemeenteraad het vaak aflegt tegen het college van burgemeester en wethouders (van Ostaaijen, 2022). In maart 2022 waren er gemeenteraadsverkiezingen. Voor ons een perfect moment om te onderzoeken hoe de situatie in Noord-Brabant is.
Het ging daarbij om de basale vraag: hoe krachtig is de gemeenteraad? We keken met name naar de twee hoofdtaken van de gemeenteraad: kaderstelling en controle, en we wilden weten of er verschillen zijn tussen coalitie- en oppositiepartijen.
De twee hoofdtaken van de gemeenteraad zijn kaderstelling en controle
Kwalitatief onderzoek door middel van interviews
We hebben een kwalitatief onderzoek uitgevoerd waarbij raadsleden, burgemeesters en griffiers zijn geïnterviewd. Vragen die we aan de orde hebben gesteld zijn:
- bij wie ligt het initiatief tot kaderstelling en waarom?
- Worden de bestuurders op dit moment voldoende gecontroleerd?
- Zou de houding van bestuurders naar de raad (en andersom) verbeterd kunnen worden?
- Krijgen de fracties voldoende ondersteuning?
De raad blijkt niet overal even krachtig te zijn
Het onderzoek laat zien dat er vraagtekens te plaatsen zijn bij de kracht van de raad en de tegenmacht naar bestuurders. Op papier heeft de raad het initiatief tot kaderstelling, in de praktijk ligt dit in veel gemeenten toch anders. Hetzelfde geldt voor de controle van het bestuur. We zien dat er in zekere zin wel sprake is van dualisme, maar eerder tussen coalitie en oppositie partijen dan tussen raad en college. De positie van raadsleden en de verhoudingen in gemeenteraden zouden verbeterd kunnen worden. Aan de hand van de gevonden resultaten deden we aanbevelingen over hoe de situatie in gemeenteraden verbeterd zou kunnen worden. Je leest er meer over in het volledige rapport ‘De kracht van de raad’.
Verder lezen? Download het rapport 'De kracht van de raad'
Thema Participatie & Governance
Het PON & Telos werkt vanuit vijf grote maatschappelijke thema's. Het onderzoek naar de kracht van de raad valt onder het thema Participatie & Governance. Wil je weten welke projecten we nog meer doen op dit thema? Kijk dan op onze website.
