De ervaring leert
Feit en beleving samenbrengen voor betere keuzes
Met de Brabantse Monitor Brede Welvaart brengen wij in kaart hoe het gaat met de brede welvaart in Noord-Brabant. Objectieve cijfers geven daarbij veel inzicht, maar het beeld blijft onvolledig zonder het perspectief van inwoners mee te nemen. Wat kunnen we leren van de ervaringen van Brabanders? En hoe helpt het combineren van feiten en belevingsdata om scherpere en inclusievere keuzes te maken?
De Brabantse Monitor Brede Welvaart kijkt naar hoe het staat met de brede welvaart in Noord-Brabant en haar vier regio’s. De monitor helpt om met een brede, integrale blik naar de provincie te kijken en vormt een vertrekpunt voor een dialoog om te komen tot meer inclusievere afwegingen en scherpere keuzes. De monitor kijkt zowel naar objectieve gegevens als naar hoe inwoners hun leven een leefomgeving ervaren. Want als brede welvaart gaat over alles wat mensen van waarde vinden, is het belangrijk om ook het perspectief van inwoners mee te nemen. Uiteraard met aandacht voor verschillende groepen mensen.
Het PON & Telos ontwikkelde en voerde de monitor uit in opdracht van de provincie Noord-Brabant, die brede welvaart ziet als een belangrijke leidraad voor haar beleid. Dit uitgangspunt is vastgelegd in het Bestuursakkoord 2023–2027 en de Uitvoeringsagenda Brede Welvaart 2024–2027, waarin concrete doelen en acties zijn opgenomen. Een van deze acties is de ontwikkeling van een Brabantse Monitor Brede Welvaart. De in 2023 gepubliceerde monitor Ervaren Brede Welvaart kan worden beschouwd als een voorloper daarvan.
Over kwaliteit van leven
De Brabantse Monitor Brede Welvaart kijkt naar de kwaliteit van leven en de leefomgeving van mensen in het hier en nu. Kwaliteit van leven staat niet op zichzelf, maar is ingebed in de sociale en fysieke leefomgeving. De kwaliteit wordt bepaald door een samenspel van aanwezige (objectieve) en ervaren (subjectieve) mogelijkheden op de thema’s van brede welvaart: welbevinden, gezondheid, materiële welvaart, arbeid & vrije tijd, onderwijs, sociale samenhang, wonen, veiligheid, cultuur, mobiliteit, ecosystemen & biodiversiteit, en milieu & klimaat.
Brede welvaart...
...kent een gemengd beeld in Brabant
In vergelijking met het landelijk gemiddelde scoort de provincie Noord-Brabant op veel thema’s gemiddeld, met sterke scores op het gebied van materiële welvaart en onderwijs. Mobiliteit en veiligheid blijven daarentegen wat achter.
Wanneer we de vier Brabantse regio’s met elkaar vergelijken, blijkt dat elke regio haar eigen sterke en minder sterke punten heeft. Noordoost-Brabant onderscheidt zich door een sterke sociale samenhang en een hoge materiële welvaart, maar scoort relatief laag op het vlak van ecosystemen en biodiversiteit. In West-Brabant en Hart van Brabant blijven vooral de thema’s gezondheid, materiële welvaart en veiligheid wat achter bij de andere regio’s. In de Metropoolregio Eindhoven gaat het juist iets beter op de thema’s arbeid & vrije tijd en onderwijs.
...wordt door inwoners soms anders ervaren dan objectieve data laten zien
De monitor laat zien dat er soms een verschil bestaat tussen hoe inwoners hun leefomstandigheden ervaren en wat de objectieve cijfers laten zien. Zo doet Noord-Brabant het, vergeleken met het landelijke gemiddelde, relatief goed op het gebied van materiële welvaart. Toch beoordelen inwoners dit thema relatief laag. Mobiliteit daarentegen wordt juist positiever ervaren dan de cijfers suggereren. Hoewel Brabanders gemiddeld verder van een hoofdweg of treinstation wonen en de filedruk hoger is dan elders in Nederland, waarderen zij mobiliteit het hoogst van alle brede-welvaartsthema’s. Met een gemiddeld cijfer van 8,0 zijn zij zeer tevreden over de bereikbaarheid van de voor hen belangrijke plekken.
Dit verschil in perspectief zien we ook in de regio’s terug. In Noordoost-Brabant staat de kwaliteit van ecosystemen & biodiversiteit onder druk, terwijl inwoners juist zeer tevreden zijn over het groen en de natuur om hen heen. Deze discrepantie tussen objectieve kwaliteit en beleving is relevant voor gebiedsontwikkelingen, die altijd zowel de fysieke omgeving als de mensen die er wonen, werken of het gebied bezoeken beïnvloeden. Daarom is het bijvoorbeeld belangrijk om inwoners goed te informeren en te betrekken bij plannen die de natuur verbeteren, omdat zulke maatregelen ook de beleving van groen en natuur kunnen beïnvloeden, zoals het geval is bij bijvoorbeeld een aanpassing in het maaibeleid.
...is niet voor iedereen gelijk
De monitor laat zien dat de brede welvaart varieert tussen verschillende groepen Brabanders. Zo zijn jongvolwassenen het minst tevreden over hun brede welvaart, terwijl ouderen juist het meest tevreden zijn over hun kwaliteit van leven. Inwoners van buitenstedelijke gebieden geven iets vaker een positieve beoordeling van hun kwaliteit van leven dan stadsbewoners. Ook tekenen er zich enkele verschillen af tussen de regio’s.
De grootste verschillen tussen groepen Brabanders komen vooral naar voren bij factoren als ‘grip op het leven’, ‘verbondenheid met de buurt’, ‘vertrouwen in anderen’, ‘sociale relaties’ en ‘financiële draagkracht’. Mensen die weinig grip op hun leven ervaren, beoordelen hun brede welvaart doorgaans aanzienlijk lager dan degenen die veel grip ervaren. Hetzelfde geldt voor inwoners die zich niet verbonden voelen met hun buurt, weinig vertrouwen in anderen hebben, minder sociale relaties hebben of beperkte financiële draagkracht ervaren.
Brede welvaart van jongvolwassenen: een kwetsbaar perspectief
Deze monitor laat, net als ons eerdere onderzoek naar de ervaren brede welvaart in Brabant, zien dat de jongste generatie het minst tevreden is over hun eigen kwaliteit van leven. Daarom is in deze editie een verdieping gemaakt op de brede welvaart van jongvolwassenen in Brabant.
Twee derde van de jongvolwassenen in Brabant is tevreden met hun brede welvaart. Zij waarderen hun financiële situatie en met name hun mentale gezondheid relatief laag. Daartegenover scoren mobiliteit en tevredenheid met de woning juist hoog, al staat dat laatste in contrast met de zorgen die jongeren in verdiepende gesprekken uitten over de woningmarkt. Net als zorgen over gezondheid, materiële welvaart, sociale samenhang, veiligheid en milieu & klimaat. De verdiepende gesprekken leren ons opnieuw dat het niet alleen belangrijk is om objectieve cijfers en ervaringen van inwoners te combineren, maar ook om naar de variatie in groepen te kijken. Zo kan het bijvoorbeeld uitmaken of je nog studeert of werkt, of op jezelf woont of thuis.
Aanwezig is niet hetzelfde als toegankelijk
Om scherpere en inclusievere keuzes te kunnen maken, is het belangrijk te beseffen dat brede welvaart meer omvat dan de aanwezigheid van mogelijkheden in het leven van mensen. Het gaat óók over hoe die mogelijkheden verdeeld zijn in de samenleving en in hoeverre mensen daar daadwerkelijk gebruik van kunnen maken. Dit denken is gestoeld op de capability-benadering [1]. Deze benadering probeert antwoord te geven op de vraag in hoeverre mensen in staat zijn te doen wat men wil doen en te zijn wie men wil zijn. In de dialoog over brede welvaart en in de bestuurlijke transitie om brede welvaart als integraal denk- en handelingsperspectief te borgen, is het belangrijk om ook voor deze aspecten aandacht te hebben.
