“Wetenschappelijke kwaliteit is en blijft de basis”
Een interview met Saskia Boelema, voorzitter van de Raad van Toezicht van Het PON & Telos
Tekst: Joost Peters Foto: Nationale Beeldbank
In tijden van polarisering en verhit maatschappelijk debat is juist de wetenschap aan zet, vindt Saskia Boelema. Als voorzitter van onze Raad van Toezicht pleit ze ervoor om onderbouwde feiten weer de hoofdrol te laten spelen bij beleidsvorming. “Ik vind dat je je als wetenschapper best kunt mengen in het maatschappelijk debat.”
Saskia Boelemac Voorzitter Raad van Toezicht Het PON & Telos
De loopbaan van Saskia Boelema weerspiegelt haar brede maatschappelijke interesse. Ze geeft leiding aan het Kennis en Expertise Centrum van Stichting Het Driespan/Koraalgroep; daarnaast heeft ze zitting in diverse Raden van Toezicht binnen het brede vlak van onderwijs, zorg en cultuur. Ook was ze vier jaar lang (tussen 2010 en 2014) wethouder Onderwijs, Financiën & Organisatie in haar woonplaats Breda.
[einde kader].
Sinds 2015 is Saskia Boelema lid van de Raad van Toezicht van Het PON & Telos; sinds juli van dit jaar bekleedt ze binnen de RvT de rol van voorzitter. Het toezichthouderschap past uitstekend bij haar brede achtergrond in het openbaar bestuur (zie kader) én bij haar interesse in maatschappelijke ontwikkelingen in Brabant, vertelt ze. “Ik voel me erg verbonden met deze provincie. Voor mij is dit toezichthouderschap een hele mooie manier om op de hoogte te blijven wat er speelt binnen deze provincie en daarbuiten én om een brede blik te houden op welzijn en op de samenleving.”
Eigen initiatief
Zelf is Boelema beroepsmatig actief op het brede domein van jeugd en onderwijs; thema’s die ook raken aan het werk van Het PON & Telos. Maar ook onderzoeksthema’s als duurzaamheid, cultuur en arbeidsmigratie en de arbeidsmarkt passen bij haar brede maatschappelijke interesse. “Wat ik ook mooi vind, is dat er binnen Het PON & Telos niet alleen ruimte is voor specifieke onderzoeksvragen van opdrachtgevers, maar dat er ook ruimte is om op eigen initiatief onderzoeksvragen te formuleren rondom thema’s die spelen binnen de samenleving.”
Ondermijning
Als voorbeeld van een thema dat zich uitstekend zou lenen voor verdere verkenning noemt Boelema de ontwikkeling van de democratie in Brabant en – in bredere zin – in Nederland. “Ondermijning is natuurlijk, zeker in deze provincie, een enorm actueel en interessant onderwerp. Wat zijn de mechanismes achter ondermijnende criminaliteit? En wat zou je kunnen doen om het te beteugelen? Ook de groeiende maatschappelijke onvrede vind ik persoonlijk erg interessant. Waar komt die vandaan? En hoe verhoudt Noord-Brabant zich hierbij ten opzichte van andere provincies?”
“Wat ik mooi vind is dat er bij Het PON & Telos niet alleen ruimte is voor specifieke onderzoeksvragen van opdrachtgevers, maar dat er ook ruimte is om op eigen initiatief onderzoeksvragen te formuleren rondom thema’s die spelen binnen de samenleving”
Stikstof
Boelema noemt ook het stikstofdossier en het verhitte maatschappelijke debat hierover. “In de discussie gaat het tot nu toe vooral over het uitkopen van boeren en over de impact van stikstof op natuurwaarden, bouwactiviteiten en de aanleg van wegen. Het gaat kortom vooral over de economische aspecten. Maar zeker hier in Brabant zien we ook gewoon een sterke correlatie tussen de hoeveelheid dieren en tussen de gezondheid van inwoners. Denk alleen maar aan de Q-koorts, die vooral in het agrarische oosten van Brabant om zich heen heeft gegrepen. Ik denk dat het interessant zou zijn om dat verder uit te diepen. Hoe is de relatie tussen het aantal boeren dat intensieve veehouderij bedrijft en de gezondheid van de mensen die in die gebieden wonen? En: hoe kijken inwoners daar zélf naar?”
“De stem van de gemiddelde burger gaat nu zo vaak verloren in maatschappelijke discussies; het debat is inmiddels zo gepolariseerd, dat je vooral de extremen terug hoort.”
Feiten en onderzoek
Dit soort onderzoek zou nadrukkelijk niet vanuit een politieke agenda moeten worden uitgevoerd, benadrukt Boelema. “Het gaat mij er vooral om dat de stem van de gemiddelde burger nu zo vaak verloren gaat in maatschappelijke discussies; het debat is inmiddels zo gepolariseerd, dat je vooral de extremen terug hoort. Om weer terug te komen op het stikstofdossier: ik snap heel goed dat boeren hiermee worstelen, ze zien immers hun economische belang en hun broodwinning in de knel komen. Vaak ook gaat het om familiebedrijven, die met veel bloed, zweet en tranen zijn opgebouwd. Tegelijkertijd hoor je maar heel weinig wat de gemiddelde inwoner daarvan vindt. Het zou denk ik erg interessant zijn om daar in te duiken en op die manier een bijdrage te leveren aan het maatschappelijk debat op basis van feiten en onderzoek.”
Agendasetting
Juist een instituut als Het PON & Telos zou daarin volgens Boelema een rol kunnen spelen. “Het PON & Telos is geen doorsnee commercieel onderzoeksbureau, maar een stichting. Juist vanuit die positie, met een onafhankelijke Raad van Toezicht, ben je denk ik goed in staat om voorbij een puur commercieel belang te kijken en aan ‘agendasetting’ te doen. Hoe activistisch een wetenschapper zich daarbij mag opstellen? Kijk, er zijn genoeg wetenschappers die – nog los van de persoonlijke impact die het kan hebben als je jezelf publiekelijk uitspreekt – vinden dat je als onderzoeker zover mogelijk weg moet blijven van al te uitgesproken standpunten. Anderen vinden dat het ontsluiten van kennis richting het grote publiek er juist bij hoort; door gefundeerde kennis over een onderwerp aan te dragen, kun je iemands beeld nuanceren of op een andere manier inkleuren. Zelf ben ik denk ik meer van de laatste school; ik vind dat je je als wetenschapper best kunt mengen in het maatschappelijk debat op basis van feitelijk onderzoek dat je gedaan hebt.”
Onderzoek als fundament
Wetenschappelijk onderzoek zou volgens Boelema weer meer het fundament moeten vormen voor beleidsbeslissingen. “Overtuigingen en emoties lijken een steeds grotere rol te spelen bij beleidsvorming; we kennen niet meer zo veel gewicht toe aan de ratio van wetenschappelijk onderzoek. Wat dat betreft zijn de tijden wel veranderd. Voor de volledigheid: je hoeftgeen natuurlijk ontzag te hebben voor wetenschappelijk onderzoek, en je hoeft ook zeker niet alles voetstoots aan te nemen. Sowieso is het altijd goed als er sprake is van countervailing powers en dat je ook andere bouwstenen dan de puur feitelijke laat meewegen in de discussie. Maar de maatschappelijke dynamiek is de afgelopen decennia wel een stuk ingewikkelder geworden. Het is goed dat mensen kritisch zijn, maar het moet wel in verhouding staan tot de uitkomst.”
“De stem van de gemiddelde burger gaat nu zo vaak verloren in maatschappelijke discussies; het debat is inmiddels zo gepolariseerd, dat je vooral de extremen terug hoort.”
Speler van de markt
Het PON & Telos heeft zichzelf de afgelopen jaren – soms ook gedwongen door veranderende omstandigheden – opnieuw uitgevonden als ‘speler van de markt’, ziet Boelema. “De vanzelfsprekendheid waarmee Het PON & Telos door bijvoorbeeld de provincie Noord-Brabant werd ingeschakeld, was er al af. Gelukkig is daar veel voor teruggekomen. En juist daarom is het goed om jezelf op de kaart te blijven zetten door maatschappelijk relevante thema’s te agenderen. De uitdaging daarbij is denk ik vooral om, gedreven door nieuwsgierigheid, een jaartje vooruit te lopen op de maatschappelijke tendens. Wat broeit er binnen de samenleving? En hoe kun je daar als instituut op inspelen?”
Bestaansrecht
Zeven jaar is Boelema nu als toezichthouder aan boord bij Het PON & Telos. In die jaren heeft ze het bureau leren kennen als een ‘enorm integere club’, vertelt ze. “Natuurlijk zit er ook bij een instituut als Het PON & Telos een zekere commerciële component aan het werk, maar wetenschappelijke kwaliteit is en blijft de basis – onafhankelijk van wat de opdrachtgever wil. Na 75 jaar ben je natuurlijk wel echt een instituut, maar je zult je bestaansrecht moeten blijven bewijzen en moeten meebewegen met de tijdsgeest. Dat is de afgelopen tijd alvast goed gelukt, en ik heb er alle vertrouwen dat dat ook in de toekomst zo blijft.”
“Het PON & Telos zal zijn bestaansrecht moeten blijven bewijzen en moeten meebewegen met de tijdsgeest. Dat is de afgelopen tijd alvast goed gelukt, en ik heb er alle vertrouwen dat dat ook in de toekomst zo blijft.”