Nog veel werk nodig om de SDG's op koers te krijgen
Over de resultaten van de Sustainable Development Goals monitor 2023
Tekst: Ruben Smeets, Sanne Paenen en Tom Waas Foto: Brands People - Unsplash
In 2015 hebben de regeringsleiders van 193 lidstaten van de Verenigde Naties (VN) in New York Duurzame Ontwikkelingsdoelen of Sustainable Development Goals (SDG’s) opgesteld. Voor het eerst in de geschiedenis van de VN is het een belangrijk, alomvattend en integraal samenhangend akkoord over de aanpak van grote mondiale uitdagingen en hebben alle landen, dus ook Nederland, zich daaraan op het hoogste politieke niveau gecommitteerd. In totaal gaat het om 17 doelstellingen, uitgewerkt in 169 targets.
Van hoofddoel naar praktische toepasbaarheid
De SDG’s zijn geformuleerd vanuit een mondiaal perspectief en tot stand gekomen in een politiek proces, wat voor sommige doelen leidt tot een mismatch tussen de aard en inhoud van de originele doelen en de Nederlandse (gemeentelijke/regionale) context. Het PON & Telos heeft geprobeerd een conceptueel raamwerk te ontwikkelen wat recht doet aan de SDG’s als aan de praktische toepasbaarheid binnen een nationale monitor.
Sustainable Development Goals monitor (SDG monitor) laat stand van zaken duurzame ontwikkeling zien
Het PON & Telos brengt al bijna 20 jaar in beeld in hoeverre gemeenten een duurzame koers varen. Onafhankelijk en op een wetenschappelijk verantwoorde wijze maken we jaarlijks een ‘foto’ van de staat van duurzame ontwikkeling van alle afzonderlijke Nederlandse gemeenten.
Door dit over meerdere jaren te doen, krijgen we inzicht in trendmatige ontwikkelingen én of er verschillen zijn in die ontwikkelingen tussen gemeenten. Deze foto laat zien in hoeverre gemeenten er in slagen om de SDG’s op de lange termijn te realiseren. In 2022 hebben we voor de eerste keer een integrale duurzaamheidsmonitor ontwikkeld waarbij de SDG’s centraal staan. Naast de toestand van de SDG’s worden ook langjarige trends in beeld gebracht. Dit jaar hebben we de monitor van een update voorzien. In onderstaande tekst geven we een korte toelichting op de belangrijkste resultaten van deze monitor.
Over de auteurs
Ruben Smeets MSc Senior adviseur-onderzoeker
Ruben Smeets voerde de afgelopen vijftien jaar al voor veel verschillende overheidsinstanties Brede Welvaart-, SDG- en duurzaamheidsprojecten uit. Verder werkt hij o.a. aan projecten gerelateerd aan gezonde leefomgeving, zoals bijvoorbeeld Bouwsteen fysieke gezonde leefomgeving (Gemeente Tilburg) en Verkenning gezonde verstedelijking (BrabantStad).
Sanne Paenen Msc Adviseur-onderzoeker
Sanne Paenen is adviseur-onderzoeker en houdt zich vooral bezig met de sociale aspecten van duurzaamheid en brede welvaart. Daarnaast is Sanne gespecialiseerd in impact meten. Waarbij ze gebruikt maakt van zowel kwantitatieve als kwalitatieve analysetechnieken om zo goed mogelijk in kaart te brengen welke impact beleid, maatregelen of instrumenten hebben.
Dr. Tom Waas Senior adviseur-onderzoeker
Tom Waas is senior adviseur-onderzoeker bij Het PON & Telos. Hij is duurzaamheidsexpert en zet zijn expertise hiervan in op verschillende domeinen waaronder duurzaamheidsindicatoren en de verduurzaming van gemeenten. Hij gebruikt daarvoor specifieke methodieken en tools.
Overzicht scores SDG voor Nederland in 2023
Stagnatie van SDG's in Nederland
Hoewel een aantal van de SDG’s zich positief ontwikkelen, zijn er ook waar nauwelijks vooruitgang in zit en zelfs enkele die achteruit zijn gegaan in de afgelopen zeven jaar. In het figuur links is een overzicht te vinden van de de scores van de SDG’s. Alle SDG’s zijn geschaald naar een score van 0 tot 100, hogere waarden staan voor een betere prestatie, lagere waarden staan voor een minder goede prestatie
Kijk op onze website voor informatie over het theoretische raamwerk en de statistische methoden die gebruikt zijn.
Hoe scoren de gemeenten op de afzonderlijke SDG’s?
We zien dat de SDG’s voor de gemeenten in Nederland behoorlijk divers scoren. Zo zien we dat de doelen op het gebied van Gendergelijkheid, Verantwoorde Consumptie en Productie en Betaalbare en Duurzame Energie relatief goed scoren, in tegenstelling tot de doelen op het gebied van Leven in het Water, Leven op het Land en Geen Honger waar nog een langere weg te gaan is.
De gemiddelde afstand tot de gestelde doelen is fors. Er is aanzienlijke verbetering nodig in de richting van de doelen om de afspraken na te komen die Nederland heeft geaccordeerd in internationale verdragen. Ontwikkeling in de juiste richting is hard nodig in het licht van toekomstige én huidige uitdagingen en transitieprocessen waarin we verkeren. Zo zijn het ongelijkheidsvraagstuk, de klimaatcrisis, de landbouwtransitie, de schaarste op arbeids- en huizenmarkt en de bestendigheid van de gezondheidszorg een aantal hardnekkige dossiers waar Nederland voor aan de lat staat.
Het ongelijkheidsvraagstuk, de klimaatcrisis, de landbouwtransitie, de schaarste op arbeids- en huizenmarkt en de bestendigheid van de gezondheidszorg zijn een aantal hardnekkige dossiers.
De schaal in de figuren hierboven zijn gerelateerd aan de gemiddelde cijfers, hierdoor zijn de schalen verschillend weergegeven voor de doelen.
Ranking gemeenten
Voor iedere SDG hebben we gekeken welke gemeente de hoogste score heeft bereikt. Het is opvallend te noemen dat deze top 10 rankings door heel veel verschillende gemeenten gevuld wordt. Op twee SDG’s na kent elke SDG een verschillende koploper. Kortom, de diversiteit is groot. Op zichzelf is dat natuurlijk ook geen gek verschijnsel. Gemeenten in Nederland verschillen nu eenmaal erg van elkaar op diverse kenmerken.
In onderstaande drie figuren vind je de top 10 rankings per SDG van gemeenten die het hoogst scoren. Let op: SDG 6 en 17 ontbreken vanwege databeschikbaarheid en toepasbaarheid.
SDG monitor: ondersteuning van gemeentelijk duurzaamheidsbeleid
Met het uitkomen van deze gemeentelijke SDG monitor 2023 kunnen gemeenten beschikken over een dataset die waar gewenst het eigen gemeentelijke duurzaamheidsbeleid kan ondersteunen. De data zijn niet alleen bruikbaar om de eigen situatie in kaart te brengen, maar kunnen ook gebruikt worden om de eigen prestaties te vergelijken met die van andere (vergelijkbare) gemeenten. Tevens kunnen gemeentebesturen de monitor gebruiken om een strategische lange termijn visie te ontwikkelen, dan wel te toetsen. Wij als Het PON & Telos gaan graag het gesprek aan om de bruikbaarheid van dit instrument toe te lichten en te bediscussiëren.
Aan de slag met de SDG's
In 2015 keurden de Verenigde Naties de 17 duurzame ontwikkelingsdoelen (SDGs) goed. Deze transformatieve doelen zijn de kern van de “2030 Agenda voor Duurzame Ontwikkeling” en omvatten 169 subdoelstellingen, te bereiken tegen 2030.
Ze zijn wereldwijd van toepassing en een oproep aan alle maatschappelijke actoren om samen te werken aan een duurzame samenleving. Gemeenten kunnen een belangrijke bijdrage leveren en het voortouw nemen in de lokale en regionale duurzame ontwikkeling.
Wil je als gemeente aan de slag gaan met de SDGs dan zijn hiervoor vijf beproefde stappen te volgen. Deze stappen zijn gebaseerd op de SDG-handleiding voor overheidsorganisaties van de Vlaamse overheid en het SDG-Compass ontwikkelt door de UN Global Compact, de Global Reporting Initiative en de World Business Council for Sustainable Development.
De stappen omvatten het begrijpen van (lokale) duurzaamheid en de SDGs; het prioriteren van die SDGs waarop je als gemeente het meeste impact hebt; het vooropstellen van duurzaamheidsambities, -doelstellingen, en -indicatoren; het bedenken en implementeren van passende duurzaamheidsacties; en het communiceren over duurzaamheid zowel binnen de organisatie als naar gemeentelijke stakeholders.
Het is belangrijk deze stappen af te stemmen op de behoeften van de gemeente, als een soort menu waaruit je kan kiezen op een bepaald moment in functie van de stand van zaken van het duurzaamheidbeleid. Je hoeft dus als gemeente deze stappen niet per se in een bepaalde volgorde of opeenvolgend te realiseren.
Het PON & Telos beschikt over verschillende tools en werkmethodes om je hierin als gemeente te adviseren en te begeleiden.
Andere interessante instrumenten om duurzame ontwikkeling mee te monitoren
Bij Het PON & Telos monitoren we al ruim een decennium de duurzame ontwikkeling van Nederland en Nederlandse gemeenten. Hieronder lichten we er twee uit.
Nationale Monitor Duurzame Gemeenten
Sinds 2014 publiceren we ieder jaar een ranglijst van alle gemeenten waarin alle duurzaamheidsprestaties in drie kapitalen (ecologisch, economisch en sociaal-cultureel) worden vervat. Ook dit jaar brengen we de nationale monitor duurzame gemeenten uit. Dit jaar voeren de gemeenten Heeze-Leende en Wageningen gezamenlijk de ranglijst aan. Wil je meer weten over deze monitor of wil je weten welke positie jouw gemeente inneemt? Kijk dan op onze website.
SDG Woningcorporatiemonitor
Naast het in kaart brengen van de duurzame ontwikkeling voor gemeenten monitoren we ook jaarlijks de duurzame ontwikkeling van Nederlandse woningcorporaties. Hierin maken we een onderscheid tussen de drie kernwaarden beschikbaarheid, betaalbaarheid en leefbaarheid. Waarbij leefbaarheid gekoppeld wordt aan de directe leefomgeving van de woningen. Dit jaar hebben we ook in deze monitor de koppeling gemaakt met de SDG’s.
Dit jaar hebben we voor de tweede keer in deze monitor de koppeling gemaakt met de SDG’s. Voor meer informatie neem gerust een kijkje via onze website (link naar website) of neem contact op met Sanne Paenen (link naar profiel).
