LEEGSTAND IN NOORD-BRABANT
Net als de rest van Nederland heeft Noord-Brabant te maken met een groeiende leegstand van winkelcentra, maatschappelijk vastgoed, bedrijven, kantoren, boerderijen, kloosters en kerkgebouwen. De provincie wil met haar programma 'Brabantse Aanpak Leegstand’ inzetten op het versterken van de omgevingskwaliteit door samen met Brabantse partners verdere uitbreiding van leegstand in Brabant te voorkomen en te verminderen.
Dit wil de provincie realiseren door leegstaand vastgoed te transformeren, dat aantoonbaar bijdraagt aan maatschappelijke behoeften en opgaven. Een belangrijk uitgangspunt in dit programma is dat gemeenten zich actief inzetten. Wij hebben afgelopen jaar verschillende projecten uitgevoerd op het thema leegstand, zowel rondom Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s) als rondom leegkomende kerkgebouwen.
Brabantse aanpak leegstand: actieve inzet voor VAB’s blijft nodig
Leegstand en stoppende boeren zijn van alle tijden. Maar het gaat nu wel heel hard: tot 2030 zullen naar verwachting nog 20.000 tot 24.000 agrarische bedrijven in Nederland stoppen. In Brabant zal de totale leegstand oplopen naar 6,2 miljoen vierkante meter, of, omgezet naar een meer moderne rekeneenheid: 1.240 voetbalvelden.
Een leegstaande stal of schuur is natuurlijk allereerst een probleem van de eigenaar zelf en zorgt dan ook vaak voor grote zorgen bij stoppende boeren. Hun leven is onlosmakelijk verbonden met de boerderij en hun toekomst (pensioen) zit vaak vast in de gebouwen. Maar de zorgen stoppen niet bij de boer zelf, ook voor de maatschappij zijn leegstaande stallen onwenselijk. Leegstaande stallen in het buitengebied zijn aantrekkelijk voor de georganiseerde criminaliteit, in het bijzonder rond de productie van hennep en synthetische drugs. Juist vanuit die maatschappelijke risico’s is het van belang dat gemeenten, als eerste overheid, de leegstand in het buitengebied actief helpen aanpakken.
Om te kijken hoe en of deze provinciale aanpak werkt heeft het PON in het najaar van 2018, op verzoek van de provincie Noord-Brabant, een tussentijdse evaluatie van de Brabantse Aanpak Leegstand uitgevoerd. In het onderzoek nam het PON vooral de aanpak van de Vrijkomende Agrarische Bebouwing (VAB’s) onder de loep. Het onderzoek gaat in op de resultaten en mogelijke verbeterpunten.
Het blijkt dat de aanpak vele successen kent. Maar, gevraagd naar hun ervaringen met de Brabantse Aanpak Leegstand, geven de betrokken ook een aantal leerpunten en aanbevelingen voor de toekomst aan: Werk meer integraal en kies voor een gebiedsgerichte aanpak. Ga aan de slag in de geest van de nieuwe Omgevingswet. Dit vraagt om een manier van werken die uitgaat van richtinggevende principes en doelstellingen in plaats van regels. Gemeenten en provincie moeten niet langer uitsluitend sturen op regels, maar in de geest van de Omgevingswet sturen op doelen en kwaliteit. Hiervoor is een grote cultuurverandering in overheidsland noodzakelijk. Een enorme uitdaging die de komende jaren zal zorgen voor de nodige spanning, maar kan zorgen voor hele mooie duurzame en vernieuwende oplossingen.
Aan de slag met kerkenvisies!
Nu de leegstand van kerkgebouwen de komende jaren in een stroomversnelling lijkt te gaan komen stelt het Ministerie van OCW vanaf 2019 middelen ter beschikking om integrale kerkenvisies op te stellen. Deze middelen worden gestort in het gemeentefonds. Er is dus geen sprake van een subsidieregeling voor particulieren maar voor gemeenten om tot een gedragen keuze te komen voor welke kerken behouden blijven voor de eredienst en welke gebouwen aan de eredienst onttrokken zullen gaan worden. We noemen dit een ‘Kerkenvisie’. Gemeenten zijn aan zet, maar kunnen dit natuurlijk met particulieren samen oppakken.
Een kerkenvisie vraagt partijen om al in een vroeger stadium samen na te denken over de toekomst van de gebouwen. Het betreft niet alleen een cultuur-historische visie, maar een integrale visie op lokaal niveau. Het maken van zo’n visie is zo gemakkelijk nog niet. In de praktijk blijkt het vaak lastig om gezamenlijk tot oplossingen te komen. Dat komt omdat er veel verschillende partijen bij betrokken zijn. Je hebt te maken met bijvoorbeeld het kerkbestuur, kerkgangers, buurtbewoners, maar ook (lokale) ondernemers die ideeën hebben. Veel verschillende partijen betekent ook veel verschillende belangen en dat maakt het een lastig proces. Een onafhankelijke procesbegeleider biedt dan uitkomst. Deze persoon kan objectief naar de ideeën en argumenten kijken en het proces in goede banen leiden.
Ondersteuning op maat
Wij hebben ruime ervaring met het vormgeven en begeleiden van dit soort complexe processen. Daarnaast beschikken we over verschillende passende werkvormen die tijdens het proces ingezet kunnen worden om de dialoog tussen verschillende stakeholders makkelijker te maken. Vanuit de ervaring met het thema weten we als geen ander hoe de processen het beste ingericht kunnen worden.
Een voorbeeld van zo’n werkvorm is de scenario maquette. Een scenario maquette gaat niet uit van het gebouw an sich, maar van het leven op die plek. Het is een mengvorm van een maquette en een cartoon. Het werken met de scenario maquettes biedt de mogelijkheid om vroeg in het proces verschillende stakeholders bij elkaar te brengen en in kleine groepjes op een creatieve manier nieuwe mogelijkheden te bedenken voor een plek of problematiek.
Deze creatieve manier van bouwen aan nieuwe scenario’s zorgt ervoor dat, anders dan in een traditioneel gesprek, deelnemers op een toegankelijke manier en met een open blik met elkaar werken en in gesprek zijn over nieuwe oplossingen. Verschillende zienswijzen worden makkelijker geaccepteerd, waarbij je ziet dat deelnemers elkaar aanvullen in plaats van aanvallen. Hierdoor komt men tot mooie en nieuwe oplossingen!
Benieuwd of deze methode geschikt is voor jouw vraag?
Neem dan contact op met Bo Broers via b.broers@hetpon.nl.
