Veranderende Kracht van Brabant

Omgeving als mogelijkmaker

Het is belangrijk om te realiseren dat zowel in de grote stad als op het platteland redzame, deels redzame en niet redzame mensen wonen, als ook mensen met een groot of klein sociaal netwerk, gezonde en ongezonde mensen die al dan niet participeren in verenigingen, als vrijwilliger of zich inzetten als mantelzorger. Verschillen in redzaamheid van mensen en de toegang die ze hebben tot persoonlijke en sociale hulpbronnen komen namelijk overal en vergelijkbaar voor. De omgeving fungeert als een ‘mogelijkmaker’, oftewel de omgeving biedt ruimte om het menselijk en sociaal kapitaal te ontwikkelen en te onderhouden. Zo draagt bijvoorbeeld het hebben van een prettige woonomgeving bij aan het geluksgevoel van mensen en biedt de aanwezigheid van voldoende ontmoetingsplekken de ruimte om sociale contacten op te bouwen en te onderhouden. Daarentegen kan een clustering van achterstanden in de omgeving juist belemmerend werken in de ontwikkeling van het menselijk en sociaal kapitaal.

Sterkste dynamiek in veerkracht in middelgrote gemeenten

Overall gezien doet iedere plek ertoe wat betreft veerkracht. Als we echter plekken met zichzelf vergelijken over de tijd dan wordt de dynamiek in veerkracht van de plekken zichtbaar. Tussen 2017 en 2020 hebben vooral de gemeenten Uden, Waalwijk, Altena, Meierijstad, Oss en Breda te maken gehad met de grootste positieve en negatieve veranderingen op verschillende elementen van veerkracht.

Het belang van inzicht in actiebereidheid

Vaak wordt er verondersteld dat veerkrachtige mensen voorop zullen lopen in de transitie naar een duurzamere samenleving en dat ze overheden kunnen helpen om hun doelen te behalen. Maar veerkracht alleen is niet voldoende. Mensen moeten ook een bepaald belang of noodzaak voelen om zich ergens voor in te zetten. Het is zelfs zo dat wanneer veerkrachtige mensen het niet eens zijn met de visie of het beleid van de overheid, zij zich hier eerder tegen zullen verzetten, gebruik makende van hun zelf organiserend vermogen en mondigheid. Het is daarom belangrijk om naast de veerkracht, ook inzicht te krijgen in de actiebereidheid van Brabanders ten aanzien van maatschappelijke thema’s waar we als samenleving voor aan de lat staan. Duurzaamheidstransities vragen aanpassing van het gedrag en leefstijl van burgers. Of mensen ook daadwerkelijk mee zullen bewegen en in welke mate, hangt af van de mate waarin men zich betrokken voelt bij en verantwoordelijk voelt voor de situatie. In het populatieonderzoek hebben we Brabanders daarom gevraagd naar hun betrokkenheid, verantwoordelijkheidsgevoel en actiebereidheid op verschillende maatschappelijke thema’s: wateroverlast & verdroging, voedselsysteem, energietransitie, biodiversiteit, mobiliteit en circulariteit. Een grote meerderheid van de Brabanders vindt het belangrijk dat er in de samenleving aandacht is voor de maatschappelijke thema’s. En een relatief groot deel daarvan voelt zich ook nog eens verantwoordelijk om zich ervoor in te zetten of heeft dat de afgelopen 12 maanden al gedaan.

Figuur: Aandeel Brabanders dat het belangrijk vindt dat er aandachtis in de samenleving voor verschillende thema’s en het aandeel dat zichverantwoordelijk voelt voor die thema’s in 2020

Figuur: Actiebereidheid van Brabanders op maatschappelijke thema’s in 2020

Er is echter ook een groep Brabanders die bovengenoemde thema’s wel belangrijk vindt, maar de verantwoordelijkheid voor actie buiten zichzelf legt. Ook is er een relatief grote groep Brabanders die niet bereid is om zich in te zetten. Vooral op de thema’s water en energietransitie leggen Brabanders de verantwoordelijkheid voor actie buiten zichzelf en zien we een relatief grote groep inwoners die niet bereid zijn om zich in te zetten, namelijk 24% voor de wateropgave en 27% voor de energietransitie.

De impact van de coronapandemie

In hoeverre hangen de veranderingen in de veerkracht van Brabant samen met de coronacrisis en de maatregelen die getroffen zijn om de pandemie in te dammen? Dat is de hamvraag die iedereen graag beantwoord ziet. Het is duidelijk dat deze bijzondere tijd een enorm beroep doet op de redzaamheid van mensen en dat de getroffen maatregelen invloed hebben op de persoonlijke en sociale hulpbronnen. Het is op dit moment alleen nog niet exact te duiden of de afname die we zien in redzaamheid tussen 2017 en 2020 veroorzaakt is door de impact van corona (conjunctureel) of dat het een ontwikkeling van de afgelopen drie jaar is (structureel). De oorzaak van de daling is voor nu wellicht ook niet het belangrijkste gegeven, maar juist dat de lage redzaamheid de huidige stand van zaken betreft. Een uitgangspositie die zorgelijk is in een tijd waarin de samenleving nog niet aan het herstellen is van de crisis, maar zich er nog middenin bevindt.