Dat is zeker het geval als je gezondheid breder definieert dan enkel fysieke gezondheid, zoals in het begrip ‘positieve gezondheid’ tot uitdrukking komt. Dat omvat ook kwaliteit van leven, mentale gezondheid, dagelijks functioneren, zingeving en ‘meedoen’. Gelukkig zien we dat de regering er alles aan doet om een sociaal vangnet te creëren voor ondernemers die getroffen worden door de coronamaatregelen. Dit sociale vangnet draagt in belangrijke mate bij aan de bescherming van de (positieve) gezondheid van de bevolking.

Een Brede welvaartsbril opzetten

Wie op deze manier naar de relatie tussen gezondheid en economie kijkt, zet – zonder het zelf misschien te weten - een brede welvaartsbril op. Bij brede welvaart gaat het namelijk niet langer om het vergroten van de (materiële) welvaart, maar om het welzijn en welbevinden van de bevolking. En dat betekent naast aandacht voor economie ook veel oog voor sociale en ecologische doelen. Werk en inkomen worden niet langer beschouwd als zaligmakend voor geluk. Gezondheid, gemeenschapszin en de natuurlijke omgeving tellen ook mee. Sinds de financieel-economische crisis van 2008 is het brede welvaartsbegrip bezig aan een gestage opmars in beleidsmatige en bestuurlijke kringen. Bekend is het rapport dat Nobelprijswinnaar en econoom Joseph Stiglitz en anderen in 2009 uitbrachten over het meten van economische groei en sociale vooruitgang.

Dat rapport bracht een discussie op gang over de tekortkomingen van het bruto binnenlands product (bbp) als belangrijkste indicator van welvaart. Het bbp gaat over de hoeveelheid geproduceerde goederen en diensten. Meer productie suggereert dan meer welvaart. Maar met die conclusie moeten we voorzichtig zijn. Dat wist Robert F. Kennedy al, getuige zijn veel geciteerde uitspraak tijdens een lezing op de Universiteit van Kansas in 1968: ‘GDP measures everything in short, except that which makes life worthwile.’ Dat is een krachtige samenvatting van waar de discussie over gaat: het bbp als richtsnoer voor beleid kent zijn beperkingen. Die zijn er vooral in gelegen dat het bbp weliswaar iets zegt over hoe het met de economie van een land (of regio) gaat, maar dat die invalshoek te beperkt is om de sociale en ecologische vooruitgang in beeld te brengen.

Sinds de financieel-economische crisis van 2008 is het brede welvaartsbegrip bezig aan een gestage opmars in beleidsmatige en bestuurlijke kringen

Recht doen aan wat mensen van waarde vinden

Een brede kijk op welvaart is nodig om beter recht te kunnen doen aan wat mensen van waarde vinden. Welvaart in brede zin gaat immers over de mogelijkheden van mensen om een leven te leiden dat ze positief waarderen. Met de verbreding van het welvaartsbegrip wordt er automatisch aandacht gevraagd voor de omstandigheden waarin mensen leven. In het verlengde daarvan is er groeiende behoefte aan informatie die inzicht geeft in die omstandigheden. Daarbij gaat het zowel om feitelijke informatie over die omstandigheden (welzijn) alsook om de waardering van mensen van die omstandigheden (welbevinden). Het CBS heeft in 2018 daarom op verzoek van de Tweede Kamer voor het eerst de Monitor Brede Welvaart uitgevoerd. In 2019 is de tweede editie verschenen waarin tevens verdere integratie van de Sustainable Development Goals (SDG’s) heeft plaatsgevonden.

Wetenschappers vragen ook aandacht voor de regionale component. Want brede welvaart gaat over wat mensen van waarde vinden, en dan zijn regionale (f)actoren van groot belang.

Aandacht voor regionale (f)actoren

Brede welvaart wordt door het CBS gedefinieerd als ‘onze huidige kwaliteit van leven én de mate waarin deze ten koste gaat van die van generaties na ons of mensen uit andere delen van de wereld’. Daarmee refereert het CBS aan het beroemde Brundtland-rapport (1987) waarin het begrip ‘duurzaamheid’ werd gemunt. Zo bezien is brede welvaart nieuwe taal voor een al wat ouder verhaal over duurzame ontwikkeling. Aansluitend bij deze inhoudelijke verbreding van het begrip, vragen wetenschappers ook aandacht voor de regionale component. Aangezien brede welvaart gaat over wat mensen van waarde vinden, zijn regionale (f)actoren immers van groot belang. Ons geluk en ons welzijn wordt immers sterk bepaald door waar (en hoe) we wonen, en door de mogelijkheden die onze directe omgeving biedt voor werk, school, ontspanning en sociale interactie. Het gaat, kortweg, om de kwaliteit van leven én van de leefomgeving.

Daarvan geeft het Rijk zich ook rekenschap. Met behulp van zogenaamde 'Regio Deals' werkt ze met andere overheden en partijen samen om de brede welvaart in regio’s te verbeteren. Uitgangspunt daarbij is regionaal maatwerk. Stond het economisch beleid van het Rijk lange tijd in het teken van het versterken van de economische concurrentiekracht van kansrijke regio’s, door de verbreding van het welvaartsbegrip groeit de aandacht voor minder kansrijke gebieden. Brede welvaart zorgt ervoor dat naast ‘efficiency’ ook ‘equity’ in de regionaal-economische vergelijking wordt betrokken. Dat is winst. Omgekeerd biedt het brede welvaartsbegrip individuele regio’s ook een bril waarmee ze beter zicht krijgen op de onderlinge samenhang tussen het economisch, sociaal en ecologisch ‘kapitaal’ van stad en land. Verschillende regio’s, zoals Brainport Eindhoven en de provincie Friesland, omarmen brede welvaart als wenkend perspectief en zijn inmiddels aan de slag met monitoring.