Couleur regionale
Het netwerk van de Brabantse arbeidsmarktregio's in beeld gebracht
Door Patrick Vermeulen en Ellen Dingemans
Wie op ‘regionale samenwerking’ googelt, stuit inmiddels op een kleine 8 miljoen hits. De toevoeging ‘arbeidsmarkt’ verkleint het aantal resultaten met een factor 10, maar toch. Samenwerken binnen regio’s is aan de orde van de dag en dat geldt ook voor vragen over ambities en doelen, de rollen en verantwoordelijkheden van de spelers en hun onderlinge verbinding.
Sinds een tiental jaren groeit ook het belang van het regionale schaalniveau bij het arbeidsmarktbeleid. In 2015 kwam er een sterke impuls door de oprichting van de regionale Werkbedrijven. Er is en wordt gebouwd aan regionale samenwerking, zonder precieze blauwdruk en met ruimte voor de couleur regionale. Met het onderzoek ‘Couleur regionale van de Brabantse arbeidsmarktregio’s’, hebben we samen met BrabantAdvies de blik op de regio gericht. Met de komst van de regionale mobiliteitsteams ligt er opnieuw een momentum om niet alleen nieuwe activiteiten te ontplooien, maar juist nu tot doel en rolverduidelijking te komen!
Over het onderzoek
In het onderzoek zijn de regionale Werkbedrijven als startpunt genomen en de regionale infrastructuur in kaart gebracht aan de hand van de vier dimensies van doelgerichte netwerken: doelen, spelers, onderlinge verbinding en netwerksturing.
We hebben daarvoor documentstudie gedaan en 20 interviews gehouden met betrokkenen uit de regionale Werkbedrijven. De verkenning levert een eerste foto op van de netwerken. Het doel van de visualisaties was om een zo correct mogelijke weergave te geven van de werkelijkheid. Door de grote complexiteit en dynamiek in de regio’s is het echter haast onmogelijk om dat in één plaatje te vangen. We moeten toegeven: hoewel het beeld steeds beter zichtbaar wordt, zijn de foto’s nog niet helemaal scherp. Wat zien we wel?
Er zijn vier dimensies van doelgerichte netwerken: doelen, spelers, onderlinge verbinding en netwerksturing
Couleur regionale: doelen en netwerksturing
De provincie Noord-Brabant telt vijf arbeidsmarktregio’s: Noordoost-Brabant, Zuidoost-Brabant, Helmond-De Peel, Midden-Brabant en West-Brabant. Deze regio’s zijn heel verschillend en hebben ieder hun eigen historische context, economische bedrijvigheid en arbeidsmarktopgaven. We zien in het onderzoek dan ook grote verschillen in het arbeidsmarktbeleid, bijvoorbeeld in de doelen die men in de regionale samenwerking oppakt en de aansturing van het netwerk. De regionale Werkbedrijven zijn gestart vanuit een heldere, afgebakende taakstelling om mensen met een arbeidsbeperking aan het werk te helpen. De ambities en doelen zijn echter in sommige regio’s al snel verbreed en daarmee is complexiteit en onduidelijkheid het netwerk binnengeslopen. Ambities worden vergroot, zonder een helder antwoord op de vraag of dit het juiste netwerk en de juiste samenwerking van spelers is om ambities in op te pakken. Doordat de verbinding tussen de vier dimensies van doelgerichte netwerken onvoldoende wordt gelegd, worstelen de Brabantse regio’s met de vraag wie verantwoordelijkheid draagt voor de verschillende regionale ambities en wat de rol van de partners uit het regionale Werkbedrijf is.
De vijf Brabantse arbeidsmarkregio's en de centrumgemeenten
De piramide van regionaal arbeidsmarktbeleid
We introduceren daarom de piramide van regionaal arbeidsmarktbeleid dat tezamen met de vier dimensies van doelgerichte netwerken het denkmodel vormt om de samenwerking in de arbeidsmarktregio’s te verduidelijken. In de piramide onderscheiden we grofweg drie ambities die leven in de arbeidsmarktregio’s. De ambities hebben ieder hun eigen reikwijdten en doelgroepen, die mogelijk vragen om andere netwerksamenwerkingen. In de top van de piramide van regionaal arbeidsmarktbeleid bevindt zich de maatwerkondersteuning aan mensen met een arbeidsbeperking en afstand tot de arbeidsmarkt. Deze originele taakstelling in de regio’s komt voort uit het sociaal akkoord uit 2013 en is verankerd in de Participatiewet en SUWI-wetgeving. Het regionaal Werkbedrijf is hiervoor het aangewezen samenwerkingsverband.
De piramide van regionaal arbeidsmarktbeleid
De verbreding van ambities en doelen zit in de onderste twee lagen van piramide van regionaal arbeidsmarktbeleid. Het gaat om ambities gericht op van werk naar werk ondersteuning en leven lang ontwikkelen, die veel minder scherp in wettelijke kaders over regionale samenwerking zijn meegegeven. In de onderste lagen van de piramide van regionaal arbeidsmarktbeleid zijn instrumenten en middelen nodig, om te voorkomen dat veel mensen doorstromen naar de top van de piramide. Juist in die onderste lagen van de piramide zijn doelen, spelers en rollen nog erg onduidelijk en daar is dus winst te behalen in het versterken van de regionale samenwerking.
Om te zorgen dat datgene dat je wilt verwezenlijken ook tot uitvoering komt én om te zorgen dat inzichten over behoeften van doelgroepen op de regionale agenda komen, is een coördinerende laag van belang die de afstemming bewaakt.
Coördinerende laag
Een andere uitdaging is het verknopen van het strategische, tactische en uitvoerende niveau. Vooral over de mobiliteitsopgaven wordt door geïnterviewden gezegd dat er mooie plannen worden gemaakt aan de overlegtafel, maar dat het nog nauwelijks wordt gekoppeld aan de uitvoering. Om te zorgen dat datgene dat je wilt verwezenlijken ook tot uitvoering komt én om te zorgen dat inzichten over behoeften van doelgroepen op de regionale agenda komen, is een coördinerende laag van belang die de afstemming bewaakt. Dat is ook een belangrijke voorwaarde om uiteindelijk de effectiviteit van beleid meetbaar te kunnen maken en op output te kunnen gaan sturen om doelen te behalen.
Conclusies
Op basis van de documentstudie en analyse van de gesprekken met betrokkenen uit de regio’s, concluderen we dat er in Brabant met veel energie en betrokkenheid wordt samengewerkt en zien we de volgende ruimte voor versterking van de netwerksamenwerking:
Grote betrokkenheid maar geen heldere doelen
We zien in de regio’s een grote betrokkenheid, maar het is niet helder waarvoor het netwerk zich precies wil inzetten en welke concrete doelstellingen daaronder worden nagestreefd. Dat maakt het meten van effectiviteit lastig, zo niet onmogelijk, omdat vooraf niet helder is welke concrete resultaten worden beoogd. Er is veel bestuurlijke drukte, zonder dat echt scherp is waar men zich voor inzet. Ook afstemming tussen het strategische en uitvoerende niveau is nog niet overal voldoende geborgd (tussen en binnen organisaties).
Onduidelijkheid over welke partijen betrokken moeten worden
Ten tweede zorgt verbreding van ambities en concrete doelen voor vragen of de juiste samenwerkingspartijen zijn betrokken en in positie zijn gebracht. Samenwerkingspartijen kunnen in verschillende mate betrokken zijn en verschillende rollen vervullen naar gelang de ambitie waarvoor het netwerk zich wil inzetten. Verschillende ambities kunnen in verschillende (sub)netwerken landen en het is nu niet altijd duidelijk op welke grond dat wordt bepaald. Daarbij is het ook de vraag of financieringsstromen nu altijd via de juiste partijen verlopen.
Niet genoeg zicht op netwerk en verbinding tussen partijen
Verder constateren we dat betrokkenen in de regionale samenwerking niet altijd scherp hebben hoe het netwerk is ingericht en wat de verbinding is tussen verschillende samenwerkingsstructuren. Dat geeft de complexiteit van de regionale samenwerking weer en is vooral relevant wanneer er geen duidelijkheid en consensus is over wie de regierol heeft en/of zou moeten hebben (en wanneer).
Toekomst
De arbeidsmarktregio’s zijn volop in beweging. Er is de afgelopen jaren hard gewerkt aan het opbouwen van een regionale infrastructuur én vertrouwen in elkaar als samenwerkingspartners. Met de punten voor versterking op de agenda en de betrokkenheid en gedrevenheid van de samenwerkingspartners, liggen er veel kansen open om het arbeidsmarktbeleid in de Brabantse arbeidsmarktregio’s verder te ontwikkelen, te blijven verbeteren en met oog voor de doelgroepen uit te voeren.
Meer informatie?
Alle resultaten zijn gebundeld in de publicatie ‘Couleur regionale van de Brabantse arbeidsmarktregio’s'.
Wil je meer informatie over dit onderzoek? Neem contact op met Ellen Dingemans
