Tweedeling of veel delen?

Tekst: Patrick Vermeulen Beeld: Micha Klootwijk (Nationale Beeldbank)

Tweedeling of veel delen?

Er is veel dat ons verdeelt, maar meer dat we delen. Die gedachte bekruipt me de laatste tijd steeds meer als ik de discussies in de samenleving volg. Dat veel ons verdeelt springt eruit. Gesprekken verharden tot platte oordelen over de ander. Zwart - wit. Je bent een klimaatontkenner of een klimaatgekkie, een wappie of een schaap. Het debat is scherp en werkt door in alle facetten van ons leven. Het vergroot de tegenstellingen tussen buren, collega’s, vrienden en binnen gezinnen. Het thema vaccinatie wordt inmiddels op steeds meer plekken vermeden om de lieve vrede te bewaren. Anderen vermijden elkaar. Sociale media versterken dat proces. Als persoonlijk experiment bekijk ik de laatste tijd bewust meer berichten van mensen die antivax zijn. Zonder ooit mensen actief te volgen, doet het algoritme zijn werk: ik word overstelpt met berichten van antivaxxers. Terwijl ik die daarvoor bijna niet kreeg. Als ik zelf antivax was, bevond ik me daadwerkelijk in de echokamer van mijn eigen gelijk. De discussies zijn echter niet alleen onderdeel van de eigenaardigheden van de virtuele wereld. Ze zijn nauw verbonden met de eigenaardigheden van onze reële wereld. Feitelijke verschillen zijn er volop en bevorderen de tegenstelling tussen (groepen) mensen in onze samenleving. Zo laat analyse van de maatschappelijke gevolgen van corona zien dat specifieke groepen onevenredig hard worden getroffen: ouderen, mensen met gezondheidsproblemen, maar ook jongvolwassenen en armen. In dit magazine worden de resultaten van een nieuwe analyse van anderhalf jaar onderzoek gepresenteerd. Inkomen speelt in deze en andere samenlevingsvragen een belangrijke rol. In dat kader zijn we blij dat we een bijdrage leveren aan onderzoek naar armoede, zoals naar energiearmoede. In oktober kwam de derde armoedeglossy Quiet 500 uit: tegenhanger van de bekende Quote 500. Niet de 500 rijkste, maar juist de 500 armste mensen worden erin geportretteerd. Het zijn de verhalen van die mensen die het meeste raken. Ik mocht er met collega Jonna Kroeze een artikel voor schrijven met de cijfers over armoede op een rij. Je moet ze wel opschrijven, want anders kun je het bijna niet geloven. In Nederland heeft ongeveer één miljoen (!) mensen jaarlijks met armoede te maken. Armoede onder kinderen is het grootst. Zo’n 8% van de kinderen leeft in een huishouden met armoede. Gemiddeld drie kinderen per klas. En armoede is hardnekkig. Van de bijna 584.000 huishoudens die van een laag inkomen moesten rondkomen in 2018 deed bijna de helft daarvan dat al ten minste vier jaar. Dan hebben woorden als ‘vertrouwen’ en ‘toekomst’ een andere lading. In dit magazine kun je het complete artikel terugvinden en een interview met Larissa, die in de schulden raakte door een vergissing van de belastingdienst en nu nu met haar gezin de draad van het leven weer op probeert te pakken. Voor meer indrukwekkende en mooie verhalen bevelen we graag de aanschaf van de glossy aan. De opbrengst komt ten goede aan allerlei innovatieve armoedeprojecten. En delen past goed bij de Kerstgedachte.

"Wanneer wordt gezonde diversiteit, een geheel van ongezonde verschillen?"

De term tweedeling gaat over de verdeling van mensen op één criterium en één lijn, zoals op basis van inkomen. Vanwege de vele terreinen waarop mensen tegenover elkaar komen te staan, wordt vaker de term veeldeling gebruikt. Dat komt ook omdat die terreinen vaak samenhangen. Zo hangt veerkracht van mensen samen met opleidingsniveau, inkomen, gezondheid en vertrouwen. Mensen die op een terrein (zoals financiën) een achterstand hebben, hebben dat vaak ook op een ander terrein (zoals het kunnen vinden van je weg in het bos aan maatschappelijke organisaties). 'Wie doet mee?' is voor iedere opgave relevant. Dat maakt het ook voor beleidsmakers en bestuurders belangrijk om de vraag te stellen wat het effect is van hun beleidskeuzes. Wanneer wordt gezonde diversiteit, een geheel van ongezonde verschillen? Wat betekent dat voor de samenhang in de samenleving? Hoe ontwikkel ik vertrouwen in beleid en bestuur? In dit magazine een mooi voorbeeld van betrokken beleidsmakers in Noord-Brabant die deze vragen niet uit de weg gaan. Hoe dan ook: het is zoeken naar balans. Diversiteit is mooi, maar te grote verschillen leiden tot spanning tussen groepen. Dan wordt niet meer geluisterd, maar georeerd. Uitgesloten in plaats van gedeeld. Het gaat er uiteindelijk altijd weer om dat we bruggen slaan, wat begint met je echt open te stellen voor de ander. Zelfs als je de ander in eerste instantie misschien niet helemaal vertrouwt. Hopelijk draagt dit magazine daaraan bij.

Veel leesplezier, Patrick