Jouw gemeente in perspectief

Hoe duurzaam is jouw gemeente vergeleken met andere gemeenten?

Tekst: Sanne Paenen Foto: Eva Stultjens

Bij het verduurzamen van Nederland spelen lokale en regionale overheden een grote rol. Dankzij de Nationale Monitor Duurzame Gemeenten beschikken we over een grote hoeveelheid gemeentelijke data met betrekking tot duurzaamheid. Door deze data op de juiste wijze in te zetten hielpen we al diverse gemeenten met het maken van een passend verhaal rondom duurzaamheid en met het koppelen van cijfers aan beleid.

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het creëren en behouden van een duurzame leefomgeving die ook toekomstbestendig is.

Sanne Paenen Adviseur-onderzoeker Het PON & Telos duurzaamheidsmonitoring- en impact

Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het creëren en behouden van een duurzame leefomgeving die ook toekomstbestendig is. Met onder andere de hoge woningnood, de leegstand van winkels en kantoren door de coronacrisis, de toenemende individualisering en polarisatie in de samenleving, de energietransitie en de klimaatcrisis in het verschiet, wordt deze rol de komende jaren naar verwachting alleen maar complexer en nadrukkelijker.

Een passend verhaal rondom duurzaamheid

Om het duurzaamheidsbeleid van een gemeente zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de hedendaagse uitdagingen en de eigenheid van de gemeente is het belangrijk om hier gestructureerd mee aan de slag te gaan.

Iedere gemeente in Nederland is anders, heeft een eigen verhaal en een eigen historie. Met verschillende gemeenten gingen we, met de data in de hand, op zoek naar een passend verhaal rondom duurzaamheid. Waar komt een gemeente vandaan? Hoe staat het er nu voor? Wat zijn de ambities? En: hoe gaat de gemeente die ambities waarmaken? Enerzijds door conceptueel uit te werken waar de gemeente voor staat en wat er moet gebeuren om de ambities waar te maken; anderzijds door dit verhaal met inhoudelijke data en wetenschappelijke kennis meetbaar te maken.

Met verschillende gemeenten gaan we, met de data in de hand, op zoek naar een passend verhaal rondom duurzaamheid. Waar komt een gemeente vandaan? Hoe staat het er nu voor? Wat zijn de ambities?

We hebben dus toegang tot grote hoeveelheden gedetailleerde gemeentelijke gegevens geraleerd aan duurzaamheid. Deze zetten we op verschillende manieren in en gemeenten gebruiken ze voor verschillenden doeleinden:

1. Gemeentelijk duurzaamheidsportret

Met een gemeentelijk duurzaamheidsportret zie je in detail hoe de duurzaamheidsprestaties van een gemeente zich in de tijd ontwikkelen. Ligt de gemeente nog op koers voor het behalen van de gestelde ambities? Of geven de resultaten aanleiding voor bijstelling van het beleid? De economische, sociaalmaatschappelijke en ecologische ontwikkeling van de gemeente wordt tot op detailniveau (met zo'n 150 indicatoren) gekoppeld aan de eigen gemeentelijke ambities. Kaartbeelden en verschillende type data-visualisaties en -analyses geven kennis en inzicht over de duurzame ontwikkeling van de gemeente.

Met een duurzaamheidsportret kan je ook de eigen prestaties vergelijken met die van andere gemeenten. Dat kunnen bijvoorbeeld buurgemeenten zijn met wie regionaal samengewerkt wordt, of gemeenten met een vergelijkbaar inwonersaantal. Ook vergelijkingen met gemeenten met een soortgelijke geschiedenis (bijvoorbeeld oude industriegemeenten) of met eenzelfde kenmerk (bijvoorbeeld agrarische gemeenten) zijn mogelijk. Dit soort vergelijkingen maken het mogelijk om van elkaar te leren. Waarin is de gemeente koploper en is een voorbeeldrol mogelijk? En op welk vlak lopen de ontwikkelingen juist wat achter vergeleken bij andere gemeenten en kan de gemeente van andere gemeenten leren?

Met een gemeentelijk duurzaamheidsportret zie je in detail hoe de duurzaamheidsprestaties van een gemeente zich in de tijd ontwikkelen.

2. Omgevingsvisie

Het opstellen van een integrale langetermijnvisie op de leefomgeving is verplicht voor gemeenten, provincies en het rijk. Door de juiste gegevens mee te nemen, helpen we verschillende gemeenten de omgevingsvisie gefundeerd vorm te geven. Het gemeentelijk duurzaamheidsportret gebruiken we hierbij als onderlegger. En om op een later tijdstip de visie te kunnen monitoren maken we samen met de gemeente een meetplan op maat.

3. Sustainable Development Goals monitor

In 2015 riepen de Verenigde Naties de Sustainable Development Goals (SDG’s) in het leven: een gezamenlijke set van zeventien ontwikkelingsdoelen, met daarbij een agenda voor verduurzaming richting 2030. De SDG’s zijn daarna omarmd door tal van internationale, nationale en lokale overheden en organisaties, en inmiddels zijn ze niet meer weg te denken uit het brede duurzaamheidsdenken. Sinds de start van de SDG’s in 2015 zijn we als organisatie betrokken geweest bij het monitoren van de zeventien doelen in een lokale context. Zo hebben we een eigen methodiek kunnen ontwikkelen om de voortgang op de SDG’s voor gemeenten te monitoren, die we met succes voor diverse gemeenten inzetten.

4. De relatie tussen cijfers en beleid

Vrijwel alle gemeenten hebben beleid geformuleerd met betrekking tot duurzame ontwikkeling. Bij het opstellen ervan willen gemeenten graag weten of hun beleid ook daadwerkelijk een positieve invloed zal hebben. De invloed van beleid kan daarbij direct of indirect van aard zijn. Een voorbeeld van direct beleid is wanneer er actief wordt ingezet op het besparen van energie in de eigen gemeentegebouwen, of wanneer de gemeente besluit alle daken van gemeentegebouwen te voorzien van zonnepanelen. De invloed is indirect wanneer er bijvoorbeeld voorlichting wordt gegeven (onder andere door de GGD) over gezonde voeding.

We hebben in de afgelopen jaren de nodige kennis en expertise opgebouwd over de invloedsferen van een gemeente en in het doorrekenen van beleidsmaatregelen. Samen kunnen we analyseren hoe beleidsplannen doorwerken in de toekomst; de mate van bewustwording van regionale en landelijke trends en op welke manier eigen plannen invloed hebben op de toekomstige ontwikkeling van de gemeente. Daarnaast kunnen verschillende (beleids)scenario’s met elkaar vergeleken worden voor wat betreft hun impact. Vaak vindt scenariovorming plaats op onderdelen van het beleid. Wij zijn in staat om scenario’s te ontwikkelen voor alle indicatoren, voorzien van een kwantitatieve duiding. Ook de rol van corona en de daarmee gepaard gaande crisis kan daarbij in beeld worden gebracht.

Download nu jouw eigen gemeentelijke overzicht en ontdek meer over de duurzaamheid in jouw gemeente!

Voor iedere gemeente in Nederland hebben we een overzicht gemaakt van een aantal belangrijke gegevens rondom de duurzaamheid in 2021. Dit overzicht is vanaf nu gratis aan te vragen op onze website.

Wil je meer informatie over hoe je duurzaamheidsdata in kan zetten voor jouw gemeente? Neem contact op met Sanne Paenen