Verslag talkshow Duurzaam door met de regio?!
"Duurzaamheid gaat óók altijd over mensen"
Door Daphne van de Ven
"Duurzaamheid gaat ook altijd over mensen". Treffende woorden van - inmiddels oud-directeur van Telos - John Dagevos. Tijdens de online talkshow 'Duurzaam door met de regio!?' nam hij op donderdag 29 oktober vanuit de LocHal in Tilburg op gepaste wijze afscheid van 'zijn' Telos. Zo'n 150 mensen bekeken de talkshow - onder leiding van Ruben Maes - en praatten mee via de chat. Een verslag door Daphne van de Ven.
John Dagevos
"Als mensen zich niet betrokken voelen dan wordt iedere vorm van duurzame transitie ingewikkeld"
Verduurzaming vraagt om acties op ieder bestuurlijk niveau. Verbinding is daarbij essentieel
De talkshow werd geopend met een quiz over verduurzaming en over John zelf. Mensen die thuis meekeken konden online via een poll hun antwoord doorgeven en de resultaten werden gedeeld in de talkshow. De eerste vraag die gesteld werd ging over waar het verschil in duurzaamheid gemaakt wordt: op lokaal niveau, regionaal niveau, nationaal niveau of internationaal niveau. De meeste deelnemers stemden op het regionale niveau (43%) waarbij John echter aangaf dat het antwoord niet zo simpel is, omdat je op alle niveaus acties zal moeten ondernemen. Een regio wordt namelijk gevormd door de praktijk zelf waarbij het dilemma ligt dat de bestuurlijke regio niet de feitelijke regio dekt als er gekeken wordt naar oplossingen voor vraagstukken. En daarbij is de regio geen vaststaande entiteit; de bestuurlijke bevoegdheden komen nooit netjes overeen met de probleemafbakening van het duurzaamheidsvraagstuk waarvoor oplossingen worden gezocht. Ook tafelgast Wobine Buijs-Glaudemans, burgemeester van Oss, is het ermee eens dat duurzaamheidstransities dwars door de bestuurlijke schaalniveaus heen gaan. De urgentie ligt in de verbinding tussen lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau. Schakelen tussen schalen is een ‘fact of life’. "We hebben met Oss een ambitie om de beste in de wereld te zijn" zegt Wobine, maar ze maakt zich zorgen over hoe we onze samenleving overeind houden tegen de achtergrond van de ingrijpende veranderingen die gepaard gaan met de omslag naar duurzaamheid. “Hoe ga je om met het duurzaamheidsvraagstuk? Is duurzaamheid toegankelijk voor iedereen? Hoe ga je samen met de mensen op zoek naar hun eigen kracht en geef je samen vorm aan een duurzame stad en regio?"
Een belangrijke voorwaarde voor verduurzaming is de betrokkenheid van mensen
In de tweede vraag vroeg Ruben het publiek bij welke duurzaamheidsopgave de prioriteit zou moeten liggen. Hierbij kon men kiezen uit de energietransitie, de omslag naar een circulaire economie, de kringloop-landbouw en het tegengaan van de sociale tweedeling. Hierbij scoorde het tegengaan van sociale tweedeling het hoogst (45%), gevolgd door de omslag naar een circulaire economie (30%). John geeft aan dat dit goed bij Telos (en Het PON) past, omdat al deze vraagstukken terugkomen in de organisatie. Hij is zelf ook van mening dat de sociale tweedeling de belangrijkste opgave is vanwege het gevaar dat mensen niet kunnen aanhaken of meedoen, waardoor alle andere vormen van transitie ingewikkeld worden. Hierbij komt de sociale kant en duurzaamheid weer terug: hoe ver hou je mensen betrokken en kan iedereen wel participeren? De volgende vragen van de quiz gingen over John zelf. Aan de hand van het gesprek wat volgde bleek dat de verschillende interesses, passies en drijfveren van John goed passen bij het duurzaamheidsvraagstuk en zeker bij wijze waarop Telos duurzaamheid heeft gedefinieerd. Het vraagstuk van ongelijke ontwikkelings(kansen) van mensen en plekken loopt als een rode draad door het werkzame leven van John. In combinatie met zijn passie voor de natuur, geschiedenis en de vakbeweging maakte dit Telos tot de plek waar alles op een mooie wijze bij elkaar is gekomen.
Publieksvraag 1:
Duurzaamheidopgaven spelen wereldwijd, maar waar wordt volgens jou écht het verschil gemaakt?
Publieksvraag 2:
Duurzaamheid vraagt op veel fronten om actie, maar welke opgave heeft wat jou betreft prioriteit?
Verduurzaming is niet alleen voorbestemd aan de rijken
Tafelgast Wobine Buijs-Glaudemans is naast haar positie als burgemeester van Oss ook actief als ambassadeur van de Sustainable Development Goals (SGDs), de duurzaamheidsdoelstellingen van de Verenigde Naties. Ze vindt het belangrijk om als samenleving en gemeente hierin het voortouw te nemen. En daarbij goed in te spelen op waar je het verschil kunt maken: per gemeente kan de nadruk op andere SGDs worden gelegd. Met de visie op waar de wereld uiteindelijk naar toe moet. Voor de gemeente Oss heeft zij - samen met John en Telos - de duurzaamheidsbalans als instrument geïntroduceerd, om deze vragen met de gemeenteraad en de samenleving te bespreken: “Waar willen we naartoe? Waar willen we onze krachten inzetten en wat hebben we nodig? Hoe kan je langdurig werkgelegenheid blijven aanbieden en tegelijkertijd zorgen voor een goede gemeenschap met een goed leefklimaat?” Ze geeft aan dat duurzaamheid vaak als elitair wordt gezien en dat alleen de 'rijken' dit kunnen betalen, terwijl het uiteindelijk juist goedkoper is om te verduurzamen, zeker als dit ook collectief gedaan kan worden.
Samenhang tussen sociale vraagstukken en duurzaamheidsvraagstukken
Directeur van de Waddenacademie, professor Jouke van Dijk, vindt samenhang tussen sociale vraagstukken en duurzaamheidsvraagstukken en hierin de juiste balans vinden, belangrijk. Hij geeft aan dat deze vraagstukken een integrale aanpak vragen waarbij alles gemonitord moet worden en beide vraagstukken in beeld gebracht moeten worden. Hij benoemt bij dit monitoren ook het dilemma dat opduikt tussen korte en lange termijnperspectieven: “Mensen vinden korte termijn doelen vaak belangrijk, maar hoe zorg je dat lange termijn doelen ook belangrijk zijn?” Dit kwam verderop in de talkshow nogmaals aan bod.
Maak het inzichtelijk en klein, maar koppel het wel aan de grote dingen
Caroline Hummels is hoogleraar Design & Theory for Transformative Qualities aan de TU/e en schuift na de pauze aan bij het gesprek. Via design kijkt ze hoe de kwaliteit van nieuwe sociale praktijken mensen kan helpen om in een duurzaamheidstransformatie of transitie mee te kunnen. Ze benoemt het positieve van corona: "Mensen zien dat er veel kan veranderen, wat aan de ene kant angstig is, maar er gebeuren daardoor ook veel mooie dingen." Door bij mensen in kaart te brengen (door middel van design) wat zij waardevol vinden en dit te koppelen aan het bestuurlijke kan je echt iets veranderen. Bijvoorbeeld in de energietransitie: door in kaart te brengen wat het voor de mensen zelf concreet belangrijk maakt om mee veranderen. En als je niet beschikt over de financiële middelen, wat kan er dan gedaan worden om mensen te helpen? Bijvoorbeeld collectief verduurzamen.
Caroline benoemt hierbij dat je continu de systemische kant en de perspectieven van de burgers moet koppelen: “Het idee dat ik mensen hun gedrag moet veranderen om te voldoen aan de sociale norm, daar ga ik de oorlog niet mee winnen”. John noemt als aanvulling hierop ook het belang van het betrekken van de samenleving: “Als je in de samenleving verandering wilt creëren dan is de vraag ook hoe je ervoor zorgt dat die samenleving aan de klimaattafel komt te zitten. En hoe ze een stem krijgen.”
Bij de Regionale Energiestrategieën die op dit moment opgesteld worden, is burgerparticipatie een belangrijk thema. Burgers komen nog te weinig aan bod, en verdienen een serieuze plek aan tafel. Caroline geeft aan dat de overheid zelf ook op een andere manier moet gaan interacteren met de samenleving. Design kan hierbij een oplossing bieden. Caroline kijkt naar nieuwe tools en middelen om het gesprek te voeren met burgers wat een debat kan creëren. Caroline: “De grootste uitdaging waar wij in ieder geval mee kunnen helpen in expertise is: maak het inzichtelijk, maak het klein maar koppel het wel aan de grote dingen. Biedt visie op de toekomst.” John geeft hierbij aan dat het ook lastig is omdat mensen vaak pas beweegbaar zijn als iets dichterbij hen ligt. Hierin komt ook weer het belang van korte en lange termijn doelen voor mensen om de hoek kijken. Het is belangrijk om op een doordachte, wetenschappelijke manier een gebied in kaart te brengen en het gesprek aan te gaan met mensen in dit gebied. Caroline voegt hieraan toe dat het juist de verschillende perspectieven en de data de oplossingen gaan bieden en dat we niet bang moeten zijn om de complexiteit aan te gaan en met elkaar te leren voor de toekomst.
De talkshow wordt afgesloten met een fraai afscheidswoord van Wim van de Donk (Voorzitter College van Bestuur van Tilburg University) en een prachtig sonnet van Patrick Vermeulen (directeur-bestuurder Het Pon & Telos). Niet lang daarna wordt de champagne ontkurkt. Niet lang daarna wordt de champagne ontkurkt.
Kijk hieronder de volledige talkshow terug
