Bruine Yak in het Nationaal Park Zuid-Kennemerland, Zeeweg, Bloemendaal. Foto door Rudolph-Peter Bakker

Welke gemeente is de meest duurzame van Nederland?

Een interview met onderzoeker Sanne Paenen over de Nationale Monitor Duurzame Gemeenten 2020

Met het verschijnen van dit online magazine komt ook de Nationale Monitor Duurzame Gemeenten 2020 uit. Dit is de zevende monitor op rij, want al sinds 2014 berekenen Het PON & Telos (toen nog alleen Telos) voor alle Nederlandse gemeenten een duurzaamheidsscore waarmee zij in één keer kunnen zien waar ze staan op het gebied van duurzaamheid. Niet alleen ten opzichte van zichzelf in voorgaande jaren, maar ook ten opzichte van andere soortgelijke gemeenten. Sanne Paenen, onderzoeker bij Het PON & Telos en projectleider, vertelt over de werking en het nut van de monitor.

"De Nationale Monitor Duurzame Gemeenten geeft gemeenten en andere stakeholders inzicht in de staat waarin een gemeente zich bevindt qua duurzame ontwikkeling"

Sanne Paenen adviseur-onderszoeker bij Het PON & Telos

Het doel van de monitor

De Nationale Monitor Duurzame Gemeenten (NMDG) geeft gemeenten en andere stakeholders inzicht in de staat waarin een gemeente zich bevindt qua duurzame ontwikkeling. "Klopt," beaamt Sanne, "en met de monitor kunnen gemeenten zich ook vergelijken met andere gemeenten, zowel buurgemeenten als typologisch identieke gemeenten. Het is daarnaast de enige monitor in Nederland die een breed beeld van duurzame ontwikkeling tentoonstelt voor álle gemeenten van Nederland. De rijkheid aan gegevens in combinatie met de opgezette typologieën is met recht uniek te noemen."

Eén duurzaamheidsscore per gemeente

De monitor meet de duurzaamheid door een duurzaamheidsscore te berekenen voor alle Nederlandse gemeenten. Deze score is opgebouwd uit 140 indicatoren die verdeeld zijn over 22 thema’s. Deze thema’s, ook wel voorraden, zijn weer verdeeld over in drie kapitalen: een ecologisch, een economisch en een sociaal cultureel kapitaal. Sanne: "Juist de balans tussen alledrie de kapitalen is belangrijk met betrekking tot duurzame ontwikkeling. De uiteindelijke totaalscore laat zien hoe het ervoor staat met de duurzame ontwikkeling in een bepaald gebied. Hoe hoger de score hoe duurzamer."

“Juist de balans tussen alledrie de kapitalen is belangrijk met betrekking tot duurzame ontwikkeling”

Eerlijk benchmarken door gebruik van typologieën

"Omdat we voor álle Nederlandse gemeenten op dezelfde manier meten, is de monitor dus perfect geschikt als benchmark" vertelt Sanne. "De monitor laat zien wat de sterke en zwakke punten van een gemeente zijn en hoe de gemeente het doet in vergelijking met andere gemeenten". Omdat het geen zin heeft om je als gemeente lukraak met iedere andere gemeente te vergelijken, zijn er in de monitor een aantal gemeentelijke typologieën gemaakt. Sanne: "Door deze typologieën doen we aan 'eerlijk benchmarken'. Zowel kwalitatief als kwantitatief. Een grote en een kleine gemeente zijn niet zomaar een op een te vergelijken, maar ook een oude industrie gemeente valt niet zomaar te vergelijken met bijvoorbeeld een groene gemeente."

De monitor dient volgens Sanne ook vooral als startpunt voor een gesprek met gemeenten. "Al deze kenmerken nemen we mee in een gesprek met de gemeente en samen kijken we of de doelen die ze hebben opgesteld haalbaar zijn."

“De monitor is een goed startpunt voor een gesprek met gemeenten”

Opvallende resultaten van 2020 en gevolgen van corona voor duurzaamheid

"Het meest opvallende resultaat is dat er weer een toename is te zien op de totale duurzaamheid" vertelt Sanne met een glimlach.

Maar ook de corona-analyse is een belangrijke toevoeging dit jaar, geeft ze aan. "De corona-analyse laat zien hoe we verwachten dat de coronacrisis van invloed gaat zijn op bepaalde indicatoren en dus op de duurzaamheid. De effecten gaan we zeker terugzien in de resultaten van volgend jaar". Volgend jaar verwacht Sanne dan ook een daling te zien van de scores: "Corona heeft een enorme invloed op de samenleving en de maatschappelijke structuren. In de monitor hebben we geprobeerd de korte termijneffecten te beschrijven. Dit hebben we proberen te verifiëren aan de hand van verschillende bronnen, maar het blijft natuurlijk een verwachting."

Ook nieuw dit jaar is dat het economisch kapitaal van alle gemeenten gezamenlijk hoger scoort dan de andere twee kapitalen.

“De effecten van corona op duurzaamheid gaan we zeker terugzien volgend jaar”

Duurzaamheid in de lift of niet

"We zien dat veel gemeenten steeds actiever bezig zijn met duurzame ontwikkeling en dat is ook terug te zien in de scores" zegt Sanne. Want hoewel de interesse voor duurzame ontwikkeling iets is van alle tijden, zagen we dat het onderwerp sinds begin deze eeuw een forse impuls kreeg, onder andere rond de periode waarin Al Gore uitkwam met de documentaire An Inconvenient Truth. "Zelf heb ik het idee dat de laatste paar jaar de energietransitie het onderwerp wat begint te overvleugelen. Waar eerst een meer brede insteek de focus leek te hebben, gaat het nu toch voornamelijk over de energietransitie." Sanne raadt gemeenten aan om vooral die brede blik te houden en te proberen om de drie kapitalen zoveel mogelijk in balans te houden. "De verhouding tussen economische, sociale en ecologische belangen liggen in de huidige crisis onder een vergrootglas. De vraag is hoe je deze drie in balans houdt in deze onzekere tijd. Daarnaast is het belangrijk om niet alleen op de korte termijn te foucussen, maar ook juist de lange termijn doelen in het vizier te houden."

Een duurzamere wereld begint bij jezelf?

Sanne's eigen gemeente, gemeente Goirle, scoort helaas niet heel goed. "Alhoewel Goirle wel bewust bezig is met duurzaamheid, verkeert de gemeente financieel in zwaar weer. Hierdoor worden de doelen wat meer op de lange baan geschoven." Desalniettemin zijn er wel goede initiatieven, vertelt Sanne. "Er is een budget om de buurtcohesie te vergroten, er is een coöperatie om zonnepanelen in te kopen en er wordt vanuit de lokale ondernemers ook van alles georganiseerd."

Zelf probeert Sanne ook een aantal dingen te doen aan duurzaamheid. "Ten eerste mensen in mijn omgeving bewust maken van wat duurzaamheid nu eigenlijk is en wat wij zelf kunnen doen om de wereld een stukje duurzamer te maken." Ook heeft ze zonnepanelen haar dak laten plaatsen en is ze zich aan het oriënteren op het plaatsen van een groen dak. "Daarnaast probeer ik ook actiever contacten te maken in mijn eigen buurt om zo de eenzaamheid wat te verminderen en probeer ik mijn eten zoveel mogelijk bij lokale producenten te kopen, want een duurzame wereld begint natuurlijk bij jezelf."

Op de vraag welke gemeente nou de meest duurzame gemeente van Nederland is antwoordt Sanne lachend: "Dan moet je de publicatie downloaden!"

image

Bekijk ook onderstaande video waarin naast Sanne ook beleidsmedewerker van de HLT-gemeenten Rob de Mooij vertelt over wat deze gemeenten met de resultaten van de monitor doen

Wil je meer informatie over de Nationale Monitor Duurzame Gemeenten?