Ruimte voor de regio

Voorwoord door Patrick Vermeulen Directeur-bestuurder Het PON & Telos

"De betrokken ministeries zijn nu aan zet om realistische doelen te stellen en regels beter op elkaar af stemmen.” Deze wonderlijke conclusie trekt het SCP op haar website bij hun rapport ‘Sociaal domein op koers?’ dat deze week is gepubliceerd. Vijf jaar na het invoeren van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015, de Jeugdwet en de Participatiewet, blijven resultaten achter. Alhoewel ook veel mensen goed geholpen worden door hun gemeente, is de deelname van mensen met een beperking aan de samenleving niet toegenomen. Er zijn nog steeds knelpunten in de jeugdzorg en de kansen op werk voor mensen met een arbeidsbeperking zijn nauwelijks verbeterd. Bijsturing is nodig. Maar het is de vraag of dat (vooral en/of uitsluitend) aan de ministeries is. Met het invoeren van de decentralisaties is niet alleen de burger aangesproken op ‘eigen kracht’ en ‘zelfredzaamheid’, maar is ook het beleidsprimaat komen te liggen bij gemeenten. Ondersteuning zou zo veel mogelijk lokaal geregeld moeten worden. Vanuit het idee dat de gemeente en gemeentelijke instanties de burger beter kennen dan het Rijk. Bovendien zouden beleidskeuzes beter lokaal gelegitimeerd kunnen worden, rekening houdend met de lokale situatie. Je zou dan ook kunnen stellen dat als de resultaten tegenvallen, juist gemeenten als eerste hierop aangesproken moeten worden. Dat er naar het Rijk gekeken wordt is echter niet vreemd. De invoering van de decentralisaties ging gepaard met bezuinigingen. Zoals velen voorspelden: een stelselwijziging zonder (extra!) budget geeft problemen. Die zien we dan ook. Maar het is de vraag of nieuwe vormen van centralisatie helpen. Of dat de ministeries alsnog extra ruimte moeten geven aan de regio om problemen op te pakken. Dat gaat in specifieke gevallen om budget, maar dat is niet de kern. De kern van decentralisatie is dat lokale instanties ruimte hebben om eigen beleid te ontwikkelen en maatwerk te leveren in de uitvoering. Als ministeries al iets moeten doen is het zorgen dat de ruimte voor gemeenten en professionals wordt vergroot. Loslaten dus. Maar niet laten vallen. Want dat de betrokken ministeries de helpende hand kunnen bieden staat vast. Bijvoorbeeld door voor specifieke groepen maatregelen te treffen, zoals voor de groeiende groep leerlingen die geen plek krijgen in het passend onderwijs. En door kennisontwikkeling te bevorderen. Gemeentelijke en regionale praktijken verschillen namelijk sterk en er valt wat (van elkaar) te leren.

De betekenis daarvan overstijgt het sociaal domein. Voor steeds meer opgaven wordt op lokaal en regionaal niveau naar oplossingen gezocht. Naast de grote decentralisaties, gaat het bijvoorbeeld om de invulling/uitwerking van maatschappelijke opgaven op het terrein van duurzaamheid, zoals bij de uitwerking van de regionale energiestrategieën. Maar opgaven en oplossingen manifesteren zich ook regionaal ten aanzien van thema’s als de arbeidsmarkt, veiligheid, omgeving(svisie), gezondheid en energie. En natuurlijk gemeenschapszin, zoals ook blijkt uit het artikel over gemeenschapshuizen als ‘third place’. Lokaal wordt gezocht naar een goede invulling. Duidelijk is dat dit in veel gevallen niet kan zonder nieuwe vormen van samenwerking met andere (boven)lokale maatschappelijke organisaties en overheden.

In dit magazine is er veel aandacht voor regionale vraagstukken. Trots zijn we op de nieuwste editie van de Nationale Monitor Duurzame Gemeenten 2020. Met aandacht voor de betekenis van duurzaamheidsbeleid op gemeentelijk niveau. Uiteraard met een hoofdstuk over de betekenis van corona op duurzaamheid. Corona speelt sowieso natuurlijk ook in ons leven momenteel een belangrijke rol. Zoals iedere organisatie merken we de impact ervan op onze klanten en medewerkers. Zo hebben we zelf last van restricties, afstand en gemis. Maar corona is voor ons ook onderzoeksobject. Onder andere met de provincie, de veiligheidsregio’s en gemeenten/GGD’s doen we onderzoek naar de impact ervan op de samenleving. Ten slotte: we doen graag onderzoek, maar worden echt blij als we daarmee maatschappelijke impact realiseren. Een mooi voorbeeld daarvan is de aandacht die is gegroeid voor het arbeidsmigratie vraagstuk, mede door de onderzoeken die we vier jaar geleden zijn gestart. Veel leesplezier, Patrick