Hoe Waalwijk arbeidsmigratie in goede banen leidt
Een casus van integraal arbeidsmigratiebeleid, met concrete praktijkvoorbeelden
Tekst: Joost Peters Foto: Roozen van Hoppe
De gemeente Waalwijk investeerde de afgelopen jaren met succes in grote woonlocaties voor arbeidsmigranten. Nu de huisvesting steeds beter op orde komt, is het tijd voor de volgende stap: werken aan integratie en welzijn en aan een goede informatievoorziening. “Vaak is het ook gewoon een kwestie van simpelweg beginnen.”
Glen van den Broek BA & Susan Brooijmans MSc
Glen studeerde in 2019 af als bestuurskundige en werkt sindsdien bij de gemeente Waalwijk. Als beleidsmedewerker houdt hij zich bezig met integratie en maatschappelijke participatie.
Susan studeerde in 2005 af als planoloog en werkt sinds 2016 bij de gemeente Waalwijk. Zij houdt zich als beleidsmedewerker bezig met alle vraagstukken rondom wonen.
Afgelopen najaar werd de regio Tilburg-Waalwijk voor de vierde keer op rij uitgeroepen tot de logistieke hotspot nummer één van Nederland. Inmiddels telt de regio tientallen grote distributiecentra, onder meer van grote bedrijven als Bol.com, SPAR en Xenos.
In kaart brengen
Daarmee is – weinig verrassend – ook het aantal arbeidsmigranten in de regio de afgelopen jaren flink gegroeid. Vanuit de gemeente Waalwijk lag het accent de afgelopen jaren vooral op huisvesting: hoe kun je al die mensen op een goede en verantwoorde manier laten wonen? Een ingewikkelde puzzel, blikt Susan Brooijmans (senior beleidsmedewerker Wonen) terug. “Tot een jaar of vijf geleden was ik regelmatig de helft van mijn werkweek kwijt aan de huisvesting van arbeidsmigranten. Het begon er al mee dat we als gemeente gewoon te weinig zicht hadden op dit hele dossier. Over hoeveel arbeidsmigranten heb je het nu? Wie zijn die mensen precies? En wat hebben ze van ons nodig? Jarenlang zijn we als gemeente druk geweest om meer grip te krijgen op dat hele systeem rondom arbeidsmigratie en er ook meer gevoel bij te krijgen. Daarbij kregen we onder meer hulp van Het PON & Telos, dat ons hielp om het perspectief van de arbeidsmigrant beter in kaart te brengen.”
“Het PON & Telos hielp ons om het perspectief van de arbeidsmigrant beter in kaart te brengen”
Campussen
Uiteindelijk besloot de gemeente in te zetten op meerdere grote woonlocaties voor arbeidsmigranten. Inmiddels zijn er rondom Waalwijk drie campussen ingericht waar honderden arbeidsmigranten kunnen wonen en slapen; twee andere grote locaties zijn op dit moment in aanbouw. Door in te zetten op grote wooncampussen is er uiteindelijk meer rust in dit dossier gekomen, schetst Brooijmans. “Ik zou niet durven zeggen dat nu alles fantastisch geregeld is, maar de grootste spanning is nu wel van dit huisvestingsdossier af. Je merkt het ook aan het minimale aantal bezwaren dat nog op een vergunningsaanvraag komt; natuurlijk was er aanvankelijk hier en daar wel wat weerstand, maar uiteindelijk is dit blijkbaar een modus die voor alle betrokken partijen goed werkt.” Vier van de vijf campussen zijn gelegen ten noorden van de snelweg A59, waar met name bedrijven gevestigd zijn. Dat maakt de acceptatie van zo'n grootschalige campus wel eenvoudiger, denkt Brooijmans. “Eén locatie is wel dichter bij een woonwijk gelegen, maar inmiddels hebben de meeste wijkbewoners wel door dat het relatief rustig is op zo'n campus.”
Starters
Op het gebied van huisvesting liggen de grootste uitdagingen nu vooral in de toekomst, vervolgt Brooijmans. “De groep arbeidsmigranten bestaat voor een aanzienlijk deel uit tijdelijke seizoenswerkers, die hier primair komen om te werken en die logischerwijs ook weinig behoefte voelen om te integreren. Voor die groep is het vooral belangrijk dat je – zoals wij gedaan hebben – kwalitatief goede short stay-voorzieningen inricht, die niet al te veel gemengd hoeven te worden met je reguliere woonwijken. Maar inmiddels zijn er ook best wel wat arbeidsmigranten die hier graag voor langere tijd zouden willen blijven. Die betreden straks allemaal als starter de toch al krappe woningmarkt, terwijl de drempel voor hen nog wat hoger ligt dan voor reguliere starters; vanwege de taalbarrière en vanwege het feit dat ze de Nederlandse woningmarkt niet goed kennen. We zijn nog aan het onderzoeken hoe we deze specifieke groep starters kunnen ondersteunen.”
Huisarts
Nu de huisvesting in grote lijnen op orde is, spelen integratie en welzijn sowieso een steeds grotere rol binnen het Waalwijkse beleid. Binnen de gemeente is Glen van den Broek (beleidsmedewerker Activering en Integratie) het primaire aanspreekpunt hiervoor. “Zeker als arbeidsmigranten hier langere tijd willen blijven wonen, dan zul je er ook voor moeten zorgen dat deze mensen hier hun plek weten te vinden. Zo kregen we via de beheerders van de campuslocaties – die 24/7 aanwezig zijn en in de praktijk fungeren als het primaire aanspreekpunt voor de bewoners – te horen dat zieke arbeidsmigranten soms wel bij elf huisartsen moesten aankloppen voordat ze ergens terecht konden. Soms bleven arbeidsmigranten langere tijd met klachten rondlopen, simpelweg omdat alle huisartspraktijken vol zitten.”
Die beperkte zorgcapaciteit was en is een flink probleem, vertelt Van den Broek. “Op één locatie is er inmiddels een lokale huisarts die op eigen initiatief wekelijks een spreekuur houdt, en we zijn nu aan het kijken of we die eerstelijnszorg verder kunnen uitbreiden. Maar ook één zo'n huisarts kan geen drieduizend arbeidsmigranten aan, dus dat blijft een knelpunt. Uiteindelijk zijn er ook voor ons als gemeente gewoon dingen waar we geen grip op hebben.”
“Soms bleven arbeidsmigranten langere tijd met klachten rondlopen, simpelweg omdat alle huisartspraktijken vol zitten.”
Snel schakelen
Toch is dit volgens Van den Broek wel de juiste weg: klein beginnen en vervolgens waar mogelijk opschalen. En: in gesprek blijven met alle betrokken partijen. “In 2021 hebben we daarom een klankbordgroep opgezet. Daarin zitten – naast arbeidsmigranten zelf – bijvoorbeeld ook werkgevers, huisvesters, uitzendbureaus, welzijnsinstelling ContourdeTwern én een huisarts. Het doel: structureel in kaart brengen wat er allemaal speelt en ervoor zorgen dat arbeidsmigranten in deze regio zo goed mogelijk geholpen worden. Want we kunnen wel mooie dingen bedenken, maar het moet wel aansluiten bij wat arbeidsmigranten ook echt nodig hebben. En als je elkaar kent, schakelt dat ook veel sneller als er een keer iets speelt. Je belt elkaar op en zorgt zo samen voor een oplossing.”
“Voor mij bood de informatiemarkt de mogelijkheid om weer eens echt in gesprek te gaan met arbeidsmigranten.”
Informatiemarkt
De informatievoorziening richting arbeidsmigranten zélf is een ander actueel speerpunt binnen het Waalwijkse beleid. In maart organiseerde de gemeente, samen met huisvester Workinn, voor het eerst een laagdrempelige informatiemarkt op een van de campussen, vertelt Van den Broek. “In de omgebouwde kantine zijn we de hele dag aanwezig geweest; wij als gemeente, maar ook vertegenwoordigers van partijen als ContourdeTwern, de GGD en het Taalcafé. Iedereen was van harte welkom om binnen te lopen: om een vraag te stellen of om gewoon even rond te kijken. Mede dankzij het samenspel met de huisvester en het uitzendbureau – die zich ook verantwoordelijk voelen en zich voor de arbeidsmigranten willen inzetten – werd het een succes.”
Ook voor Van den Broek zelf was het in elk geval een enorm waardevolle dag, blikt hij terug. “Voor mij bood de informatiemarkt de mogelijkheid om weer eens echt in gesprek te gaan met arbeidsmigranten. Waar lopen ze tegenaan? En wat kunnen wij daar als gemeente eventueel in betekenen? Een voorbeeld: veel arbeidsmigranten bleken ContourdeTwern helemaal niet te kennen, terwijl ze daar terechtkunnen voor heel nuttige dingen; hulp bij de administratie bijvoorbeeld. Een ander voorbeeld is het Taalcafé, daar was tijdens de markt ook veel belangstelling voor. Heel veel arbeidsmigranten willen best Nederlands leren, maar lopen dan bijvoorbeeld aan tegen het feit dat ze geen fatsoenlijk vervoer hebben ’s avonds. Samen met betrokken partijen wil de gemeente dan kijken hoe we drempels weg kunnen nemen om de weg naar integratie vrij te maken. En het mooie is: dat Taalcafé kun je ook weer gebruiken om meteen nuttige informatie te delen, over gezondheidszorg of het kopen van een eigen huis bijvoorbeeld.”
Handige app
In het kader van informatievoorziening lanceerde de gemeente recent verder een handige app, vult Susan Brooijmans aan. “Deze webbased app biedt allerlei nuttige informatie: info over de woonlocaties en de beheerder – van telefoonnummers tot de regels over het gebruik van de wasmachine –, informatie over de gezondheidszorg, info vanuit de gemeente – you name it. Iedereen met een smartphone kan de app benaderen, simpelweg door de QR-codes te scannen die op tal van locaties hangen. Zo proberen we onze informatievoorziening met stapjes steeds verder uit te rollen en ook inhoudelijk verder uit te bereiden. We zijn nu ook langzaam vooruit aan het kijken of we een vast fysiek informatiepunt kunnen inrichten, naast de app en de informatiemarkten.” Het zijn nu nog met name de locatiebeheerders die veel vragen krijgen en die doorspelen naar de gemeente, vult Van den Broek aan. “Ik ben vervolgens veel tijd kwijt aan het uitzoeken van alle antwoorden. Dat proces willen we beter stroomlijnen door één vast informatieloket in te stellen. De mogelijkheden daartoe zijn we op dit moment aan het verkennen.”
“Ga het nou maar gewoon doen en kijk wat het oplevert. Dan zul je zien dat je uiteindelijk concrete stappen kunt zetten – óók in het lastige en complexe dossier dat arbeidsmigratie nu eenmaal is.”
Nek uitsteken
Al met al is er de afgelopen jaren het nodige tot stand gebracht in Waalwijk. Vaak is het ook gewoon een kwestie van simpelweg beginnen en zien waar het schip strandt, benadrukt Brooijmans. “Gelukkig krijgen we die ruimte ook vanuit het bestuur. We hebben hier te maken met enthousiaste wethouders, die hun nek durven uitsteken en die openstaan voor goede ideeën.” En soms moet je ruimte ook gewoon pakken, adviseert Van den Broek. “Ga het nou maar gewoon doen en kijk wat het oplevert. Dan zul je zien dat je uiteindelijk concrete stappen kunt zetten – óók in het lastige en complexe dossier dat arbeidsmigratie nu eenmaal is.”
