Regio en Rijk bundelen krachten in Nationaal Netwerk Brede Welvaart
Een unieke samenwerking tussen zes regionale planbureaus en vier Rijksdepartementen
Tekst: Katja Nagelkerke & Bianca Koomen Foto: Joris Buijs
Dat het Brede Welvaartsperspectief vraagt om integraal werken en het economische groei verbindt met ecologische en sociale factoren: dat is wel duidelijk. Maar hoe integreer je brede welvaart in de (beleids)praktijk? Hoe zorg je ervoor dat niet elke gemeente, regio of provincie het wiel opnieuw hoeft uit te vinden? Antwoorden op deze vragen worden gezocht in het Nationaal Netwerk Brede Welvaart (NNBW) en het bijbehorende Kennis- en Leerprogramma ‘Brede welvaart in beleid’.
Over de auteurs
Katja Nagelkerke MSc Adviseur-onderzoeker Het PON & Telos
Sinds 2022 is Katja Nagelkerke adviseur-onderzoeker bij Het PON & Telos. De projecten waarover zij adviseert en onderzoekt zijn divers, maar hebben vaak een link met brede welvaart. Zo werkt ze mee aan de Brede Welvaartsscan of het brede welvaartsadvies voor de Provinciale Omgevingsvisie Limburg. Ook is ze programmacoördinator van Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart.
Bianca Koomen MSc Adviseur-onderzoeker Het PON & Telos
Bianca Koomen werkt sinds 2019 als adviseur-onderzoeker bij Het PON & Telos. Ze werkt aan een diversiteit aan projecten en thema’s, met een focus op brede welvaart en de sociale energietransitie. Ook is ze sinds dit jaar programmacoördinator van Het Nationaal Netwerk Brede Welvaart.
Met trots presenteren we het Nationaal Netwerk Brede Welvaart: een unieke samenwerking tussen zes regionale planbureaus (Het PON & Telos, Planbureau Fryslân, Sociaal Planbureau Groningen, Trendbureau Drenthe, HZ Kenniscentrum Zeeuwse Samenleving en NEIMED) en vier Rijksdepartementen (de ministeries van LNV, BZK, EZK en IenW).
Vanuit Het PON & Telos zijn we, namens de betrokken regiobureaus, penvoerder voor het bijzondere netwerk. Binnen dit netwerk onderzoeken ambtenaren, onderzoekers en experts op het gebied van Brede Welvaart uit heel Nederland verschillende regionale vraagstukken, zoals het woningtekort, mobiliteit en de energietransitie, vanuit een breed welvaartsperspectief. Terwijl hierop in toenemende mate (regionaal) beleid op ontwikkeld wordt, ontspringen ook allerlei praktische obstakels en vragen. Hoe benut je Brede Welvaart bijvoorbeeld als afwegingskader? Hoe en met welke instrumenten bevorder je de groei van Brede Welvaart in de regio, met perspectief voor inwoners en ondernemers en voor latere generaties? Met het Kennis- en Leerprogramma ‘Brede welvaart in beleid’ geven regio en Rijk gezamenlijk antwoord op deze vragen en zetten ze de stap van ambitie naar actie.
Binnen het netwerk onderzoeken ambtenaren, onderzoekers en experts op het gebied van Brede Welvaart uit heel Nederland verschillende regionale vraagstukken, zoals het woningtekort, mobiliteit en de energietransitie, vanuit een breed welvaartsperspectief.
Samen leren in Communities of Practice (CoP's)
Om het Brede Welvaartsdenken (en -doen!) verder te brengen, sluit het leerprogramma aan bij échte praktijkcasussen en stellen we de kennisontwikkeling hierbij centraal. Via vijf zogenoemde Communities of Practice (CoP's) leren ambtenaren, experts en andere relevante stakeholders uit de regio gedurende twee jaar samen over de toepassing van Brede Welvaart in de praktijk. Iedere community richt zich daarbij op een ander thema: ‘Bewoners in beeld’, ‘Gebiedsgericht werken’, ‘Oog voor de toekomst’, ‘Sturen op impact’ en ‘Lerende en adaptieve aanpak’. Elke CoP verzamelt (nieuwe) ervaringen, kennis en handvatten rondom succes én obstakels over Brede Welvaart in de beleidspraktijk. Zo wordt focus aangebracht in de veelheid aan vragen en uitdagingen rondom dit brede begrip.
De vijf Community of Practices
Bewoners in beeld
Om beleid écht effectief te maken, moet de stem van de bewoner ook meegenomen worden. Deze community richt zich daarom op het inwonersperspectief binnen het beleid rondom Brede Welvaart. Daarbij wordt er onder meer gekeken naar het in kaart brengen van subjectief welzijn en representativiteit, participatie, en de impact van beleid op verschillende soorten bewoners. Deze CoP wordt begeleidt door Marije Kooistra van Sociaal Planbureau Groningen en Trendbureau Drenthe.
Basis voor gebiedsgericht werken
Welke opgaven spelen in één bepaald gebied? En hoe leggen we integraal de ruimtelijke puzzel van gebiedsopgaven die samenhangend of soms juist ogenschijnlijk tegenstrijdig zijn? Door te kijken naar de kansen en kwetsbaarheden in het gebied en de vertaling daarvan naar integraal werken, zet deze community zich in voor de grote transities. Luc Verschuren, van HZ Kenniscentrum Zeeuwse Samenleving, coördineert deze CoP.
Oog voor de toekomst
Een belangrijk onderdeel van Brede Welvaart is niet alleen het leven en de leefomgeving in het hier en nu, maar ook in de toekomst. Daarom stelt deze community het meewegen van de impact van ‘later’ bij beleidskeuzes nú centraal. Hierbij wordt gekeken naar het conceptualiseren van de toekomst en het voeren van het gesprek over later. Het PON & Telos, met Ruben Smeets als coördinator, staat voor dit thema aan het roer.
Om beleid rondom Brede Welvaart écht effectief te maken, is het waardevol om al gedurende de uitvoering van beleid, programma’s of projecten te evalueren én bij te sturen. Dit is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Daarom wordt er binnen deze CoP gekeken naar verschillende methodieken om te ‘leren leren’, met aandacht voor de rolverdeling en de governance rondom evaluaties. Wouter Marchand, van Planbureau Fryslan, zet zich in voor dit Brede Welvaartsthema.
Het doel van dit thema is om zicht te krijgen op de manieren die overheden hanteren om te sturen op de impact van hun beleid en handelen op de Brede Welvaart in de regio: ‘hier en nu’, ‘elders’ en ‘in de toekomst’. Hoe zorg je dat alle kosten en baten van Brede Welvaart in beeld zijn? Binnen dit thema wordt gekeken naar methodieken, geldstromen en technologie. De CoP-coördinatie wordt verzorgd door Inge Hooijen van Neimed.
Programmaberaad
De kennisontwikkeling en lessen uit de Communities moeten ook vertaald worden naar de maatschappelijk-bestuurlijke praktijk. Hiervoor is een programmaberaad opgericht, onder voorzitterschap van prof. dr. ir. Hans Mommaas (voormalig directeur Planbureau voor de Leefomgeving, voorzitter Commissie m.e.r. en Ecologische Autoriteit). Deze onafhankelijke denktank gaat agenderend te werk op zowel gemeentelijk, provinciaal als Rijksniveau maatschappelijk-bestuurlijke vragen op. Hoe kunnen overheden beter (be)sturen op Brede Welvaart? Wat vraagt Brede Welvaart van de samenwerking tussen Rijk en regio? En wat betekent dit voor de inrichting van de financiële en kennisstromen op zowel centraal als decentraal niveau? Het beraad geeft antwoord op deze vragen door strategisch te reflecteren op de opgedane lessen en ervaringen binnen het netwerk.’ Ook brengt zij deze kennis verder richting bestuurders én richting de samenleving. In het overzicht hiernaast zijn de deelnemers van het beraad te zien.
Praktijkboek ‘Brede welvaart in beleid’
De leerervaringen uit het programma worden breed toegankelijk gemaakt in de vorm van handvatten, afwegingskaders en kennisproducten. De tussentijdse inzichten delen we op de website van het netwerk: www.netwerkbredewelvaart.nl. Ook delen we de opbrengsten uit de verschillende Communities in bredere, open toegankelijke bijeenkomsten voor het gehele netwerk. Zo brengen we de geleerde lessen en de opgedane ervaringen terug naar de praktijk. Ten slotte bundelen we alle informatie in een makkelijk toegankelijk boek voor de beleidspraktijk. Dit praktijkboek – met voorbeelden, lessen, tips & tricks en oefenmateriaal – voorziet in de behoefte om écht met Brede Welvaart aan de slag te gaan. Zo maken regio en Rijk zich samen sterk om te werken aan sociale, ecologisch én economisch gezonde steden en regio’s.
Meer weten?
Kijk dan eens op de website van het netwerk of neem contact op via contact@netwerkbredewelvaart.nl
Wil je meer weten over onze rol in het netwerk? Neem dan contact op met:
